Page 2 - bon-dia-aruba-20250130
P. 2

A2   LOCAL
                  Diahuebs 30 Januari 2025
                     Cascabel ta un di e especienan estrictamente protegi na Aruba y

                                                                internacionalmente


            Siguiendo  e  articulo  pu-
            blica  den  nos  edicion  di
            ayera  tocante  e  proyec-
            to  di  monitor  Cascabel
            di  Aruba  Conservation
            Foundation (ACF), e arti-
            culo di awe ta enfoca riba
            e Cascabel,  proteccion di
            e especie aki y con comu-
            nidad por yuda sigui pro-
            teha e colebra aki.

            Giancarlo  Nunes,  Reasearch
            Conservation  Manager  na
            ACF, a splica cu e Cascabel ta
            un colebra cu ta hopi protegi,
            tanto  na  Aruba  como  inter-
            nacionalmente.  Mescos  cu
            Santanero,  no  mag  di  mata
            Cascabel  y  segun  Nunes  a
            remarca  eigenlijk  no  mag  ni
            di mishi cu un Cascabel pa-
            sobra  por  hasta  haya  boet,
            asina  estricto  nan  ta  proteha
            na Aruba.
                                         los  eynan.  “Nos  tin  cu  haci  Na  momento  cu  rangers  di
                                         esey  cu  hopi  cuidou  paso-  ACF determina si ta un San-
            El a enfatisa cu na momento   bra si haci’e fout e Cascabel  tanero  nan  ta  lag’e,  no  tin
            cu un persona mira un Cas-   por  muri.  P’esey  nos  ta  pidi  peliger,  si  ta  un  Boa  ta  bay
            cabel,  prome  cos  cu  mester   hende pa simplemente yama  cune y si ta un Cascabel ta re-
            haci  ta  yama  Aruba  Conser-  parke y nos ta handle e,” el a  aloca e colebra den un mane-  calmo  y  bay  hospital  y  nan  for di e Cascabel y e Casca-
            vation  Foundation.  E  rang-  resalta.                   ra sigur.                    tin antivenom. Si nan morde  bel keda bibo, nan ta hinca e
            ers di ACF a train cu exper-                                                           bo riba bo pia, no mara bo pia  maraca  den  nan  cartera  nan
            tonan  di  afo  tocante  con  pa   Ademas,  el  a  agrega,  cu  tur  Di e cuater tipo di colebra na  y  stop  e  sangramento.  Djis  ta haya hopi suerte cu placa.
            maneha  un  Cascabel  y  con   Cascabel cu hende yama ACF  Aruba e Cascabel ta e unico  lag’e, no haci nada. Djis keda  Rangers di ACF ta haya Cas-
            pa  move  nan  di  un  manera
            sigur  pasobra  si  djis  coy  un   p’e ta bira parti di e proyecto  cu  ta  venenoso.    Nunes  a  calmo  y  bay  hospital,”  el  a  cabel morto sin maraca paso-
                                                                                                                                bra no por kita e maraca sin
                                                                                                   splica.
                                         di sondeo, monitoreo y anali-
                                                                      subraya  cu  ta  hopi  impor-
            Cascabel y hib’e un caminda                               tante  pa  hende  realisa  cu  e                          cu e Cascabel muri. Na mo-
            e por  muri. E rangernan  tin   sis y ta bira parti di e investig-
                                         acion, dus e ta beneficioso pa  Cascabel  no  ta  un  colebra  Den  e  delaster  decadas,  el  a  mento cu kita e maraca e Cas-
            training specifico den con pa                                                                                       cabel no ta muri y ta core bay
            move y pone un caminda pa    tur  hende  pa  tuma  contacto  agresivo.  Hende  conoce  e  menciona, no tin nuin repor-
                                         cu ACF di biaha ora mira un  “rattlesnake”como  esun  cu  tahe di hende cu a muri door  bibo, pero eventualmente e ta
            e ta sigur.
                                         Cascabel.                    ta mas agresivo, pero e Cas-  di mordi di un Cascabel. Tin  muri sin su maraca.“E Casca-
                                                                      cabel ta pasivo y tin miedo di  caso  cu  hende  a  ser  mordi,  bel semper ta bay muri y bo
            El a splica cu ta hopi impor-                                                                                       no ta bay haya mas suerte cu
            tante pa un Cascabel na mo-  Nunes a splica cu Aruba tin  hende.  Si  nan  wak  hende  ta  pero nada fatal, pa decadas.   placa, please no haci esey,” el
                                         cuater tipo di colebra. Un di  purba sconde, purba huy, y si
            mento di move, pa no move
            mas cu 500 meter leu for di   nan no ta di Aruba, cual ta e  e persona simplemente wanta  Nunes a splica cu tin hende  a suplica.
                                         Boa, despues tin e Cascabel, e  su distancia  e no ta bay haci  ta  pensa  cu  si  kita  e  maraca
            unda el a ser haya, pasobra si
            no e chance cu e por muri ta   Santanero y e “Blind Snake”,  nada.
                                         cu ta un colebra hopi chikito
            grandi y tin diferente motibo
            pa esaki.                    cu en realidad parce un bichi,  El  a  splica  cu  den  caso  cu
                                         pero no ta un bichi. E especie  un  Cascabel  morde  un  per-
                                         aki ta biba hopi den hardin of  sona,  e  prome  biaha  cu  nan
            Nunes  a  sigui  splica  cu  si   cunucu unda ta muha matan-  morde hopi biaha nan no ta
            move  mas  di  500  meter  leu                            saca  veneno  pasobra  veneno
            for  di  unda  a  hay’e  inicial-  an cu hopi awa.        ta costa nan hopi energia pa
            mente  e  Cascabel  no  ta  bay
            conoce  e  luga  bon,  e  no  sa   Santanero  ta  otro  especie  produci, kiermen nan ta bira
                                         di  colebra  cu  ta  proteha  na  un poco mas zwak cada biaha
            unda pa gara cuminda, no sa
            unda  pa  sconde,no  sa  si  tin   Aruba. E no ta peligroso y no  cu  nan  usa  veneno  y  p’esey
                                         ta  venenoso  pa  hende.  E  ta  no ta us’e tur ora.
            cacho, si tin burico of cabrito
            cu  por  trap’e  of  no  sa  si  tin   venenoso pa insecto y pa bes-  El  a  indica  cu  hopi  biaha
                                         tianan chikito, e ta come ca-
            cunukero cu por mat’e.
                                         calaca, raton y ta yuda wanta  nan  ta  morde  un  prome  bi-
            E Cacabel ta custuma y  con-  cura di cas limpi di e bestian-  aha  como  warning  y  si  nan
                                                                      morde  atrobe  e  ora  nan  a
            oce e luga, e area, cu e tabata   an chikito aki. Pues no mes-  recharge  y a hinca e veneno
                                         ter tin miedo di e Santanero.
            biba aden pa motibo cu prob-                              den e djentenan y dos biaha
            ablemente e lo tabatin tres of   Nunes a splica cu hopi hende  cu nan morde si nan ta los e
            cuater aña caba bibando cerca
            di e hendenan cu a hay’e pero   ora  nan  wak  un  Santanero  veneno.
                                         nan  no  sa  e  diferencia  entre
            nunca a ripara y ora nan rip-
            ara nan kier move, core cune   e Santanero cu un Boa y tin  Nunes  a  enfatisa  cu  si  un
                                         biaha  ta  mata  un  Santanero  persona tin un encuentro cu
            of hasta mat’e.
                                         en bes di Boa. El a suplica co-  Cascabel  djis  keda  cu  dis-
            El a indica cu loke e rangers   munidad si den caso nan no  tancia y si e morde toch, no
            ta  haci  pa  move  e  Cascable   sa e diferencia entre un Boa  drenta den panico pasobra si
                                         of un Santanero of no sa kico  drenta den panico e veneno ta
            ta  busca  un  luga  den  cerca-  ta un Santanero, pa no mata  core mas lihe. “Keda calmo y
            nia unda e tin e chance mas   e colebra y yama e ACF Ho-  corda cu e prome mordi hopi
            grandi  pa  sobrevivi  pa  lag’e   tline.                 biaha  no  tin  veneno.  Keda
   1   2   3   4   5   6   7