Page 8 - HOH
P. 8
6 LOCAL AWEMainta Diamars, 22 Juli 2025
Respet no ta na benta
Pone un fin na e Dinamicanan Transaccional na Aruba
PA generacionnan largo, hende muhe a lucha pa gana respet— cion—ta caba ta carga cu berguensa pa un sistema cu nan no a
no solamente como mama, yiu of casa, pero como profesional, crea.
lider y igual. Na Aruba, nos a mira hende muhe subi den politica,
ley, negoshi, enseñansa y arte. Sinembargo, tras di porta sera Ban pone esaki bon cla: dinamicanan transaccional no ta un señal
y den combersacionnan na secreto, un realidad preocupante ta di un escogencia empodera, nan ta un señal di un sistema kibra.
sigui existi: e dinamica di intercambio sexual ta keda un parti di Ora un muhe ta sinti cu e mester duna algo personal pa logra
con poder y oportunidad ta wordo accedi. algo profesional, nos no a progresa—nos a djis cambia e forma
di desigualdad.
Ta e “deal” silencioso den algun luga di trabou, circulo politico
y industria. Ta spera—directa of indirectamente—cu un muhe Na Aruba, unda nos comunidad ta chikito y reputacion ta core
hoben cu ta buscando trabou, un promocion, un contract, of lihe, e daño ta profundo. Hende muhenan talentoso ta wordo
hasta un plataforma, ta intercambia mas cu su cualificacionnan. reduci na redo. Ta duda di profesionalnan competente djis pa
Sea cu e ta wordo presenta como “coketea pa fabor” of silencio motibo di cu ken nan ta ser mira. Y e hombernan cu ta explota
forsa a cambio di oportunidad, e mensahe ta cla: talento so por nan poder ta sigui sin control, protegi pa silencio y complicidad.
no ta suficiente.
Pero cambio ta posibel—si nos tin e curashi pa yama e prob-
Esaki no ta djis explotacion—e ta traicion. E ta stroba tur muhe lema na su nomber. Nos mester di luganan di trabou y espa-
cu ta traha duro pa prueba su balor, tur studiante cu ta studia te cionan politico cu reglanan cla contra intimidacion sexual. Nos
den marduga, y tur profesional cu ta lidera cu etica y ambicion. mester di rendimento di cuenta, training, y sistemanan sigur pa
Ora hombernan den poder ta manipula acceso na oportunidad raporta. Nos mester lidernan—homber y muhe—cu ta lanta nan
basa riba disponibilidad sexual, nan no solamente ta abusando bos, hasta ora e ta incomodo.
di e poder ey—nan ta tirando henter e movemento pa igualdad di
genero dos paso atras. Mas importante ainda, nos mester cambia e cultura. Respet no ta
djis loke nos ta bisa riba Dia di Hende Muhe. E ta con nos ta trata
Pio ainda, hopi biaha e dinamicanan aki ta wordo normalisa. hende muhe ora ningun hende ta wak. E ta nenga di participa den
Algun ta bisa, “Ta asina cos ta bay,” of ta descarta’e cu “E mes sa redo, nenga di ofrece of acepta fabor basa riba cualkier cos otro
kico e tabata haci.” Pero e cultura toxico aki ta haci’e mas dificil cu merito, y nenga di keda keto ora ta abusa di poder.
pa hende muhe habri boca. Miedo di wordo huzga, di no wordo Hende muhenan Arubiano a prueba nan forsa. Awor, ta tempo
keri, of di wordo poni riba lista preto ta forsa hopi den silencio. Y pa e sistema iguala e forsa ey cu husticia, siguridad y respet
esnan cu ta cede—hopi biaha pa motibo di presion of desespera- berdadero.

