Page 15 - ANTILL DGB

Literatuur 15
Zaterdag 5 mei 2018
slaaf...

beschadigde kleding op goed ge- straat het hoofdkwartier van de
luk een treincoupe is binnenge- Duitse Sicherheitsdienst (inlich-
stapt, ontmoet hij alleen ver- tingendienst) (SD). Onderge-
baasde blikken en geen solda- bracht in de toenmalige HBS die
ten, wat zeker tot terugbrengen tegenwoordig, zowel in school-
naar het concentratiekamp of er- als straatnaam, vernoemd is
ger zouden hebben geleid. naar de verzetsstrijder Gerrit
Het aanvankelijke plan om bij van der Veen. In de oorlog was
Lobith als verstekeling op een ‘de Euterpestraat’ synoniem aan
Rijnschip de grens over te verhoor met martelpraktijken.
steken, bleek onmogelijk door Niemand kwam onbeschadigd
de extreme grensbewaking. Na uit de kelder van de Amsterdam-
allerlei angstige momenten se Sicherheitsdienst. Maar zijn
weet hij zonder treinkaartje of martelaar krijgt telefoon als hij
officiële papieren via Utrecht op bij Wim een ‘verhoor’ wil afne-
een donker Amsterdam Cen- men. Hij wordt weggeroepen en Het graven van tankwallen waarvan men van tevoren wist dat die niet gebruikt zouden worden.
traal Station, na ‘sperrzeit’ (ver- Wim moet direct terug naar zijn FOTO’S UITGEVERIJ ACHTBAAN
bodstijd), aan te komen. Hij cel waardoor hij ‘gelukkig’ aan
weet met geluk, en mogelijk het ergst denkbare ontsnapt.
heel veel narigheid voor de da- Kort hierna wordt hij overge-
me waarmee hij oploopt, een bracht naar de Weterings- middels kilo’s lichter, opnieuw dat Hitler zelfmoord heeft ge- RAF-jachtvliegtuigen bombar-
controle te ontduiken. In Am- schansgevangenis op het Leidse- verplaatst. Nu naar Noord-Duits- pleegd, bevindt hij zich op het deren meerdere van dit soort, in
sterdam-Oost belt hij bij zijn zus plein. land waar hij acht maanden lang prachtig luxe cruiseschip Cap de haast, volgepropte schepen.
aan en krijgt hij een onderduik- Hier wordt bij aankomst van dodelijke dwangarbeid moet uit- Arcona. Dit schip ligt voor anker In een waar inferno verongeluk-
adres aangeboden waarna hij Wim een ‘foto’ gemaakt waarna voeren in de kampen Neuen- in de buurt van Lübeck en is ken ruim zevenduizend voorma-
maandenlang op het Noord-Hol- hij meer bewusteloos dan levend gamme en Husum. Men neemt door de Duitsers die aan dek blij- lige kampgevangenen. Samen
landse platteland werkt. Lopend naar zijn cel wordt gebracht. daar al zijn waardigheid af, vanaf ven tot in het onderste ruim vol- met slechts enkele honderden
door een weiland in de buurt van Kort hierna gaat hij ‘op trans- hier is hij geen mens meer maar gestouwd met concentratie- opvarenden overleeft Wim Alo-
Zuidermeer, met twee andere port’ en belandt in het werk- een nummer: 490019. kampbewoners. Terwijl op de serij, met veel geluk en inschat-
onderduikers, zet hij het met en doorvoerkamp Amersfoort. Hij weet dit, mede dankzij wal de geallieerden Duitsland tot tingsvermogen, deze grote
hen op een rennen als ze Duitse Daar maakt hij de wreedheden zijn houding, te overleven. Hij overgave dwingen, begaan hun scheepsramp. Anno 2018 is hij
motoren naderbij zien komen. mee van Joseph Kotalla met de doet al wat hem wordt opgedra- vliegtuigen boven de schepen nog de enige levende persoon dit
Wim noemt dit nu, tijdens de le- bijnaam ‘de Beul van Amers- gen met de gedachte ‘ik ben hun een dodelijke vergissing. De deze ramp kan navertellen.
zingen die hij in het land ver- foort’. Kotalla kreeg zijn terdood- slaaf, maar zodra ik een moge-
zorgd, een van de grootste fou- veroordeling in 1949, door ko- lijkheid zie neem ik mijn kans’.
ten. We hadden ‘gewoon’ door ningin Juliana omgezet in le- Het is zware arbeid, gecombi-
moeten lopen ‘alsof er niets aan venslang als een van de ‘vier van neerd met te belachelijk kleine
de hand was’. Breda’ en stierf in zijn cel dertig hoeveelheden voedsel, lichame-
Hij komt hierdoor terecht in jaar later, in 1979. lijke ontberingen en martelin-
de beruchte Gestapo-gevangenis Vanuit Amersfoort werd gen die hem anders zeker tot de
aan de Amsterdamse Euterpe- Wim, enkele weken later, in- dood zouden leiden. Wim ont-
dekt dat de Duitsers hiervoor
een speciale term hanteerden:
‘Tod durch Arbeit’ (dood door
het werk). Het werk dat de
kampbevolking moest uitvoeren
Deze handen was veelal onzinnig werk waar-
bij het ging om ‘leven of dood’.
‘Tod durch Arbeit’.
,,Deze handen hebben al- ieders fantasie te boven Ook zag hij bijna dagelijks
les dat werd opgedragen gaan. Voor ons haast on- hoe sadistische kampbewakers
kunnen uitvoeren.” Op denkbaar wat mensen el- hierbij ‘graag’ hielpen. De
zijn vierennegentigste kaar kunnen aandoen. schok, pijn en verbazing die dit Wim Aloserij en Frank Krake. FOTO CEES LUCKHARDT
vertelt Wim Aloserij aan Dat Frank Krake kan oproept bij Wim is met zoveel
de wereld zijn verhaal. schrijven weet iedereen gevoel beschreven dat de lezer Frank Krake tekende het op
Als de laatste getuige om- die zijn boek over ‘Men- het boek af en toe even weg zal
dat we het nooit, maar thol’ (de zwarte man uit leggen om daarna meteen ver- De laatste getuige is een ken als ‘een foto maken’
dan ook nooit, mogen Sint Lucia die Nederland der te willen lezen om te weten boek vol ontroerende, en ‘rozentuin’ krijgen
vergeten hoe het was, wat leerde tandenpoetsen) te komen hoe Wim dit alles op schokkende en verbijste- voor de lezer een geheel
er allemaal is gebeurd. heeft gelezen, maar hij miraculeuze manier weet te rende verhalen over nieuwe, nare betekenis.
Vol verbijstering lezen we heeft zichzelf overtroffen overleven. nooit opgeven, zoeken Auteur Krake bracht
over martelpraktijken, die door met nog meer res- Ondanks alle ellende en ang- naar een juist moment, tientallen uren door
pect en gevoel de gedach- sten kan Wim de situatie regel- om daarna, met heel met de nu de 94-jarige
ten van Wim te beschrij- matig goed overzien en weet hij veel Amsterdamse durf Wim Aloserij. Hij inter-
ven tijdens zijn belevenis- met de nodige dosis geluk meer- en mazzel, een kans viewde hem thuis en
sen. De foto’s en de docu- dere keren zijn eigen leven te te creëren om aan de bezocht met hem de
menten in het boek ma- redden. Hij probeert alles te werkkampslavernij te locaties waardoor Wim
ken het verhaal compleet. eten, hoe goor ook, om op ge- ontkomen. Het is een voor het eerst zijn
Wim Aloserij heeft drie wicht te blijven. Hij schrikt van overlevingsverhaal dat complete afschuwelijke
concentratiekampen en zichzelf als hij, na acht maan- ongelooflijk raak, gede- oorlogsleven vertelde
een scheepsramp over- den, weer in een spiegel kan kij- tailleerd, empathisch en waarbij hij drie concen-
leefd doordat hij regelma- ken. Ondanks zijn pogingen om toegankelijk opgeschre- tratiekampen wist te
tig de situatie ‘goed’ wist zoveel als mogelijk de waterige ven is door Frank Krake. overleven. Zijn eigen
in te schatten, met het no- soep en hompen brood te eten Hierdoor blijven de ge- familie en kinderen
dige geluk en de overle- blijkt zijn gewicht bijna gehal- beurtenissen in het ge- kenden dit oorlogsver-
vingshouding: ‘ik ben veerd. heugen gegrift. Bepaal- haal alleen in grote lij-
Wim Aloserij (94). hun slaaf, maar…’. Als de oorlog bijna ten einde de woorden en uitspra- nen.
is, en Wim het gerucht bereikt