Page 11 - HOH
P. 11

A2   LOCAL
                Diabierna 1 augustus 2025

                           Falta di personal y falta di claridad atrasando reforma den

                                                                    sistema di salud


            Aruba ta rediseñando e fu-   ket,  iniciando  un  transfor-
            turo di cuido di salud. Cu  macion  amplio  enfoca  riba  Igualmente,   rehabilitacion
            implementacion  di  e  re-   sostenibilidad,   prevencion  pre- y post-operativo pa ciru-
            formanan di Landspakket,  y  calidad.  Di  transparencia  gia bariatrico ta bao revision.
            eisla  ta  construyendo  un  den presupuesto te programa  Mientras cu a surgi atraso pa
            sistema  cu  no  solamente  di  rehabilitacion  enfoca  riba  motibo di discusion riba kico
            ta trata malesa, sino tam-   recuperacion,  e  reformanan  AZV  ta  bay  cubri,  gobierno
            be  ta  reforsa  bienestar,  ta multifacetico y structural-  ta  buscando  claridad  prome
            igualdad  y  sostenibilidad  mente significante.          cu  ahusta  financiamento  y
            a  largo  plaso.  Den  e  rap-                            canalnan di implementacion.
            port  di  implementacion  Un pilar central di e reforma  E reformanan aki tin meta pa
            pa periodo di april te sep-  ta  reduci  costo  a  largo  plaso  reduci complicacion y hospi-
            tember 2025, a duna aten-    mediante intervencion trem-  talisacion despues di cirugia,
            cion na e progreso di e re-  pan  y  prevencion.  Un  di  e  finalmente reduciendo e cos-
            formanan aki.                stapnan  cu  mas  impacto  cu  to general di cuido di salud.
                                         a tuma te awo ta e expansion
            Bao liderazgo di ministerio di  di programanan di inverven-  Aruba ya a completa e lansa-
            Salubridad Publico, Aruba ta  cion  trempan  pa  obesidad,  mento di un sistema nobo di   nanciamento y potencial co-  tacion  ta  keda  falta  claridad.
            transicionando na un modelo  cu  financiamento  structural  contratamento  pa  dunador-  laboracion  publico-priva,  su  Evaluacion  di  intervencion
            di  cuido  preventivo,  di  cali-  awo  den  mocion  mediante  nan  di  cuido  primario,  per-  realisacion ta crucial pa baha  pa diabetes y obesidad ta pen-
            dad halto, accesible y efectivo  seguro nacional AZV. E pro-  mitiendo pa un miho control   presion riba cama di hospital  diente pa motibo di desahus-
            pa cu costo – un cambio cu  gramanan aki, categorisa bao  di presupuesto y miho sigu-  y  mehora  resultado  di  recu-  te entre e tempo di entrega di
            ta tanto esencial como atrasa.  GLI  (geprotocolleerde  Ge-  ransa  di  calidad.  Esaki  ta  un   peracion.         proyecto y colecta di data. E
                                         combineerde  Leefstijlinter-  logro grandi – uno cu ta pone                            capacidad di gobierno pa au-
            E maneho nobo aki, impulsa  venties) ta enfoca riba e peso  mas enfasis riba prestacion y   Hospital  Horacio  Oduber  menta  programa  di  training
            pa e Zorgakkoord 2023, y in-  di   malesa   no-contagioso  eficiencia. Esfuersonan simi-  (HOH)  ta  considerando  in-  pa dokter ta keda bao presion.
            forma pa añas di evaluacion,  (NCD) di Aruba na su raiz.   lar ta na caminda pa cuido se-  ternalisa e iniciativa, y ta ex-
            ta duna prioridad na eficien-                             cundario, unda ta preparando   plorando opcion pa co-finan-  Ademas,  mientras  cu  algun
            cia, responsabilidad y resulta-  Banda  di  esaki,  Aruba  ta  un  plan  di  implementacion   ciamento  y  subsidio  activa-  actividad  manera  e  reforma
            do di pashent. E reformanan  mehorando  fluho  di  trabao  actualmente.                mente cu contrapartinan Hu-  di prijs di botica a keda con-
            ta  contribui  directamente  clinico  cu  implementacion                               landes. Esaki ta bay marca un  sidera inefectivo y elimina for
            na  e  Metanan  di  Desaroyo  di  protocolnan  di  cuido.  Ademas, e expansion di train-  logro mayor den e ambicion  di e portfolio di reforma, otro
            Sostenible  (SDG)  di  Aruba,  Cinco  protocol  cubriendo  ing  pa  dokter  di  cas  (huis-  di Aruba pa trata pashent mas  proyectonan ainda ta wardan-
            manera SDG 3 (Bon Salud y  referencia  (verwijs)  y  devo-  artsenopleiding)  ta  andando.   cerca di cas y pa duna forma  do pa consenso politico of su-
            Bienestar) y SDG 10 (Reduc-  lucion  (terugverwijs)  a  keda  Maske  apenas  un  di  e  dies   nobo na cuido rond di salud  ficiente alocacion di recurso.
            cion di Desigualdad).        completa, y ta spera di drenta  dokter  destina  pa  esaki  a   a  largo  plaso,  no  solamente
                                         na vigor dentro di poco. Es-  cuminsa  training  completo   intervencion di emergencia.   Loke ta haci e reforma di cui-
            Manera  hopi  nacion  isla  akinan ta diseña pa simplifica  te awo (cu dos otro den pre-                            do di salud di Aruba diferente
            chikito, Aruba pa largo taba-  movemento di pashent entre  training), e necesidad pa dok-  Central den reforma efectivo  ta  su  modelo  colaborativo.
            tin  problema  cu  e  aumento  dokter di cas y specialista, re-  ternan di cas adicional ta keda   ta  e  data  corecto.  Gobierno  Desde  AZV  te  na  Hospital
            di  costo  di  cuido,  embe-  duci referencia innecesario, y  urgente.  Limite  den  presu-  a  refina  su  modelo  di  pro-  Horacio Oduber y e Organi-
            hecemento  di  poblacion,  y  mehora resultado di pashent.  puesto y rekisito di prepara-  nostico  pa  gasto  den  cuido  sacion  Temporal  di  Trabao
            capacidad  limita  den  tanto                             cion  di  idioma  a  baha  velo-  di  salud,  cu  a  keda  desaroya  Hulandes  (TWO),  Aruba
            infrastructura  como  recurso  Otro  reforma  clave  ta  e  in-  cidad di e iniciativa aki, pero   prome  den  e  Zorgakkoord  ta  involucrando  un  varie-
            humano. E pandemia di Co-    tensificacion di cuido di dia-  e  marco  awo  ta  na  lugar  pa   2023.  E  modelo  actualisa  dad amplio di stakeholder pa
            vid-19 a expone mas ainda e  betes, cua ta siendo rediseña  aceleracion.               awo  ta  permiti  AZV  pa  por  sigura cu tin tanto experticio
            debilidadnan  den  e  sistema,  mediante un lens multidisci-                           anticipa  miho  e  costo,  midi  como ehecucion. Sosten Hu-
            di  modelonan  di  pago  anti-  plinario. Un plan di proyecto  Rehabilitacion  ta  keda  un   impacto di programa, y guia  landes,  en  particular,  tabatin
            cua,  te  visibilidad  reduci  di  nobo y medida di base a keda  vinculo perdi den e continu-  decision di presupuesto.   un rol crucial den e transfer-
            data,  y  practicanan  reactivo  desaroya, cu implementacion  acion  di  cuido  na  Aruba.  Ta                      encia di conocemento, plani-
            en bes di preventivo.        awo spera pa cuminsa den e di  p’esey  gobierno  a  desaroya   Un  area  den  cual  data  ya  ficacion  y  posibilidadnan  di
                                         tres kwartaal di 2025. E meta  un  plan  pa  establece  un  op-  ta  dunando  resultado  ta  e  financiamento.
            Den respuesta, Aruba a firma  ta pa maneha diabetes proac-  cion di rehabilitacion domes-  evaluacion  di  e  program-
            e  Zorgakkoord  na  juli  2023.  tivamente mediante teamnan  tico, reduciendo e necesidad   anan Healthy Lifestyle Cen-  E  reforma  di  cuido  di  salud
            E acuerdo a pone e fundeshi  integra  di  tratamento,  miho  pa manda pashent den exte-  ter  (HLC),  cu  ta  mustra  e  na  Aruba  no  ta  bay  djis  pa
            pa  e  componente  di  cuido  tracking  di  pashent  y  sosten  rior. Maske e proyecto aki  a   medida di perdida di peso y  drecha  loke  no  ta  funciona
            di  salud  den  e  Landspak-  pa un estilo di bida holistico.   keda  retrasa  pendiente  di fi-  mehoracion  di  salud  entre  –  e  ta  bay  riba  construi  un
                                                                                                   participantenan.  Esaki  no  ta  sistema cu ta traha pa futuro.
                                                                                                   djis un indicador positivo di  Un  sistema  unda  costo  ta
                                                                                                   salud,  tambe  e  ta  un  valida-  predecible,  cuido  ta  proac-
                                                                                                   cion di e cambio di Aruba pa  tivo  y  resultadonan  di  salud
                                                                                                   bay  den  formulacion  di  po-  ta  e  punto  di  referencia  pa
                                                                                                   litica basa riba evidencia.   exito.  Desde  financiamento
                                                                                                                                structural pa programanan di
                                                                                                   Mientras cu e vision ta ambi-  prevencion  te  standarisacion
                                                                                                   cioso y a tuma hopi stap, pro-  di protocolnan clinico, Aruba
                                                                                                   greso  no  a  keda  sin  contra-  ta poniendo e fundeshi pa un
                                                                                                   tempo. Varios proyecto a keda  sistema di cuido di salud mas
                                                                                                   atrasa pa motibo di escasez di  resiliente, informa pa data, y
                                                                                                   personal, falta di claridad den  centra riba pashent.
                                                                                                   marconan financiero, y tran-
                                                                                                   sicionnan politico.          No  ta  completo,  no  ta  facil,
                                                                                                                                pero e ta andando, y den un
                                                                                                   Por  ehempel:  e  sistema  di  sector  unda  atraso  por  costa
                                                                                                   contratacion  pa  cuido  se-  bida  y  placa,  e  velocidad  ta
                                                                                                   cundario ainda ta den desar-  importante.
                                                                                                   oyo y fechanan di implemen-
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16