Page 7 - HOH
P. 7

12 SALUD                                                       AWEMainta                                               Diaranson, 11 Juni 2025





                  S a l u d   M e n t a l








       Nos Ta Bisa ‘Nos A Sali Bon’ Pero




       Berdaderamente Nos A Sali Bon?








       PA hopi di nos cu a lanta na Aruba of den culturanan similar,
       criansa stricto no tabata e excepcion — e tabata e norma.
       Reglanan tabata wordo imponi cu man duro, gritamento tabata
       un  forma  comun  di  comunicacion,  y  castigo  fisico  hopi  biaha

       tabata parti di “disciplina.” Mayornan no tabata purba di ta cruel
       — nan tabata kere cu nan tabata haciendo e cos corecto. Y nos,
       como adulto, hopi biaha ta laga esey un banda cu un hari y ta

       bisa, “Nos a sali bon.”


       Pero berdaderamente nos a sali bon?


       E Efectonan Silencioso di Trauma Infantil

       E declaracion ey por yuda nos maneha, pero e no ta kita e efec-
       tonan silencioso. Trauma infantil no semper ta laga cicatriznan
       visibel. E ta laga patronchi emocional — ansiedad, complaciencia,

       distancia emocional, of miedo di faya. E ta mustra ora nos no por
       establece limitenan, ora nos ta cera nos mes durante conflicto, of
       ora nos ta over-reacciona na critica. E reaccionnan aki hopi biaha
       ta hancra den con sigur of insigur nos a sinti nos como mucha.
                                                                                  sion pa nan y ainda ta honesto tocante loke nos tabatin mester y

       Hopi di nos a wordo lanta den  ambientenan  caminda expresa                no a ricibi.
       sintimento tabata wordo mira como debilidad, yora tabata wordo
       castiga, y respet tabata wordo confundi cu miedo. No a siña nos            Sanacion ta cuminsa cu concientisacion. E ta cuminsa door di

       vocabulario emocional; a siña nos pa  “birá duro.” Esey por a              haci nos mes preguntanan dificil: Dicon mi ta reacciona asina?
       yuda nos sobrevivi, pero e no a yuda nos prospera. Awor, como              Dicon mi ta sinti mi incomodo cu vulnerabilidad?  Dicon mi ta
       adulto, nos ta purba nabega relacionnan, paternidad, y stress cu           pusha hende for di mi of purba controla tur cos? Esakinan no ta
       hermentnan emocional cu nunca a wordo duna na nos.                         djis peculiaridadnan di personalidad — nan por ta e armadura
                                                                                  emocional cu nos a construi como mucha pa keda sigur.

       Investigacion ta mustra un lazo fuerte entre trauma infantil —
       incluyendo negligencia emocional, abuso verbal, of cuido incon-            E bon noticia ta: sanacion ta posibel. Terapia, skirbi den un diario,
       stante — y luchanan di salud mental a largo plaso. Adultonan cu            mindfulness, of djis tene conbersacionnan profundo por yuda nos

       a enfrenta daño emocional trempan tin mas probablilidad di sufri           desempaketa locual nos a carga pa demasiado tempo. Y segun
       di  depresion,  ansiedad,  problema  di  confiansa,  y  hasta  condi-      nos ta haci esey, nos ta stop e ciclo. Nos ta cuminsa cria nos
       cionnan di salud fisico. Trauma no ta disparce cu edad — e ta              yiunan cu mas pasenshi. Nos ta comunica cu nos parehanan mas
       sconde y ta forma nos silenciosamente.                                     habri. Nos ta stop di confundi miedo cu disciplina of silencio cu
                                                                                  forsa.

       Sanacion: Un Acto di Concientisacion y Curashi
       Y sinembargo, hopi di nos ainda ta defende pasado. Nos ta bisa,            Bisa “nos a sali bon” por ta un consuelo — pero no semper ta e
       “Nos mayornan no sa miho,” of “Nan tabatin mas pio.” Esey por              berdad. Berdadero forsa ta admiti unda nos ta herida, unda nos

       ta berdad — y e ta valido. Hopi di nos mayornan a haci e miho cu           ta curando, y unda nos ta cla pa crece. Asina nos ta berdadera-
       nan por a haci cu locual nan tabatin. Pero compronde nan limita-           mente “sali” miho — no djis pa nos mes, sino pa tur hende cu
       cionnan no ta nifica nenga nos propio dolor. Nos por tene compa-           nos stima.
   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12