Page 7 - HOH
P. 7
12 SALUD AWEMainta Diaranson, 11 Juni 2025
S a l u d M e n t a l
Nos Ta Bisa ‘Nos A Sali Bon’ Pero
Berdaderamente Nos A Sali Bon?
PA hopi di nos cu a lanta na Aruba of den culturanan similar,
criansa stricto no tabata e excepcion — e tabata e norma.
Reglanan tabata wordo imponi cu man duro, gritamento tabata
un forma comun di comunicacion, y castigo fisico hopi biaha
tabata parti di “disciplina.” Mayornan no tabata purba di ta cruel
— nan tabata kere cu nan tabata haciendo e cos corecto. Y nos,
como adulto, hopi biaha ta laga esey un banda cu un hari y ta
bisa, “Nos a sali bon.”
Pero berdaderamente nos a sali bon?
E Efectonan Silencioso di Trauma Infantil
E declaracion ey por yuda nos maneha, pero e no ta kita e efec-
tonan silencioso. Trauma infantil no semper ta laga cicatriznan
visibel. E ta laga patronchi emocional — ansiedad, complaciencia,
distancia emocional, of miedo di faya. E ta mustra ora nos no por
establece limitenan, ora nos ta cera nos mes durante conflicto, of
ora nos ta over-reacciona na critica. E reaccionnan aki hopi biaha
ta hancra den con sigur of insigur nos a sinti nos como mucha.
sion pa nan y ainda ta honesto tocante loke nos tabatin mester y
Hopi di nos a wordo lanta den ambientenan caminda expresa no a ricibi.
sintimento tabata wordo mira como debilidad, yora tabata wordo
castiga, y respet tabata wordo confundi cu miedo. No a siña nos Sanacion ta cuminsa cu concientisacion. E ta cuminsa door di
vocabulario emocional; a siña nos pa “birá duro.” Esey por a haci nos mes preguntanan dificil: Dicon mi ta reacciona asina?
yuda nos sobrevivi, pero e no a yuda nos prospera. Awor, como Dicon mi ta sinti mi incomodo cu vulnerabilidad? Dicon mi ta
adulto, nos ta purba nabega relacionnan, paternidad, y stress cu pusha hende for di mi of purba controla tur cos? Esakinan no ta
hermentnan emocional cu nunca a wordo duna na nos. djis peculiaridadnan di personalidad — nan por ta e armadura
emocional cu nos a construi como mucha pa keda sigur.
Investigacion ta mustra un lazo fuerte entre trauma infantil —
incluyendo negligencia emocional, abuso verbal, of cuido incon- E bon noticia ta: sanacion ta posibel. Terapia, skirbi den un diario,
stante — y luchanan di salud mental a largo plaso. Adultonan cu mindfulness, of djis tene conbersacionnan profundo por yuda nos
a enfrenta daño emocional trempan tin mas probablilidad di sufri desempaketa locual nos a carga pa demasiado tempo. Y segun
di depresion, ansiedad, problema di confiansa, y hasta condi- nos ta haci esey, nos ta stop e ciclo. Nos ta cuminsa cria nos
cionnan di salud fisico. Trauma no ta disparce cu edad — e ta yiunan cu mas pasenshi. Nos ta comunica cu nos parehanan mas
sconde y ta forma nos silenciosamente. habri. Nos ta stop di confundi miedo cu disciplina of silencio cu
forsa.
Sanacion: Un Acto di Concientisacion y Curashi
Y sinembargo, hopi di nos ainda ta defende pasado. Nos ta bisa, Bisa “nos a sali bon” por ta un consuelo — pero no semper ta e
“Nos mayornan no sa miho,” of “Nan tabatin mas pio.” Esey por berdad. Berdadero forsa ta admiti unda nos ta herida, unda nos
ta berdad — y e ta valido. Hopi di nos mayornan a haci e miho cu ta curando, y unda nos ta cla pa crece. Asina nos ta berdadera-
nan por a haci cu locual nan tabatin. Pero compronde nan limita- mente “sali” miho — no djis pa nos mes, sino pa tur hende cu
cionnan no ta nifica nenga nos propio dolor. Nos por tene compa- nos stima.

