Page 80 - AWEMAINTA
P. 80

KOLO




               40                                          Edishon di Pasku 2019

               Uso di Korona di La Bírgen na Boneiru



               Pa: Bigalda de Marchena


                 Den un grupo di trabou,   diferente estudio universi-
               enkonekshon ku ICH (In-     tario. E aspekto kultural,
               tangable Cultural Herritage  por ehèmpel ‘antibakterial,
               /   Herensia     Kultural   ‘staprous’ mester sigui
               Intangibel), un kolega i ami  investigá. No tin un inves-
               tabatin e  tarea  pa inves-  tigashon di e mata- i yer-
               tigá e mata ‘Korona di La   banan aki i e informashon
               Birgen”. E problema sentral  di historia oral no ta doku-
               den e investigashon ku a    mentá. Un otro palabra ku
               bini dilanti ta ku e área di  a bini dialnti ta ‘Passie
               Karibe ta riku na yerba i   Bloem”. E mata aki, tambe
               mata medisinal, pero te     konosí komo ‘Maracacuja”
               ainda nan ta deskonosí. E   o ‘Maypop’, tabata usa pa
               pregunta sentral den esaki  siglonan den kulturanan
               tabata ‘Kon por usa ‘Ko-    indémiko di Sur Amérika. Ta
               rona di La Birgen’ pa meta  usa e mata aki tambe pa un
               medesinal’?                 mata di milager. Tin mas ku
                 Nos a interkambiá basta   500 sorto di e mata aki i e
               di pensamentu i a sali      variashonnan mas konosí
               algun palabra manera ‘Pa-   por haña den Amzona.
               ssie Foetida’, eksperensia i  Esaki ta ‘Passieflora idulis’
               e efektonan medisinal.      i ‘Passie flora incarnate’.
               Meta di e investigashon     Flor di e mata aki ta haña   hel i tin hopi simia parti   traha un tinktura. Esaki     pa diferente meta. Hopi per-
               tabatá pa haña un bista     na püs òf blanku i tin un    paden. Tambe e fruta ta      nan ta usa pa kura herida    sona a bisa ku shoshori ta
               kon konosí nos ta ku        kurason ros o püs. E mata    konosi pa su dósis haltu di  chikitu i plèki blou. E      algu anti-flamante i anti-
               matanan medisinal i nos     aki a haña su nòmber di un   anti-oksidante. Ku e fruta   ‘Passiebloem’ tin tambe su   oksidante i anti-bakterial.
               eksperensia ku nan.         misionero spañó di ántes.    tambe por traha djus,        efekto     kalmante       i  Segun sierto sientífiko, e tin
                                           Sierto partinan di e mata ta  batido i djèm.              nark?tiko. Pa e motibo aki,  un karakter di limpiesa pa
                    Passie Foetida         laga nan rekord? krusifika-                               e ta un mata efektivo pa     sanger.  Tambe a bini dilanti
                 Tin hopi yerba i mata     shon di Kristu. P’esei nan a     Benefisio i efekto       strès i ansha, pero tambe    ku Shoshori ta bon kontra
               den nos sosiedat di kua e   yama e mata Flor di             E kulturanan indémiko     problema ku drumimentu.      ‘Sarampi’ i ‘Rode Hond’.
               parti kurativo hopi biaha ta  Pashon. E fruta di e mata  di Amazona ta usa e          Den pasado a usa e mata      Pues e ta kura herida
               deskonosí pa nos. Den e     aki ta grandura di un        Passiebloem pa siglonan      aki speshalmente pa remedi   interno i eksterno.
               kaso aki espesialmente      lamunchi. E tan konosí       komo medisina natural.       pa hende muhé. Nan ta us’é     E parti ritual di uso di
               ‘Passie Foetida’. Pa esaki tin  “Pasion Fruit”. Su koló ta  Blachinan di e mata ta    kontra problema di meno-     Shoshori ta entre otro ta
                                                                                                                                  pone e blachínan riba kama
                                                                                                     pousa. Mas aleu, segun
               E konenchi Tuti                                                                       investigashon, ta bisa ku e  di un beibi pa e drumi ariba
                                                                                                                                  ora e tin kentura. Tambe
                                                                                                     mata ta bon pa regul?

                                                                                                                                  bebiendo un te slap pa
                                                                                                     depreshon. Un otro partiku-
                 Un dia tabata tin un      ora fiesta a kaba e mes a bai  tabata hasi, no a yudé. Su  sintimentu di ansha i       hende grandi ta us’é
               konènchi yamá Tuti. E       kumpra 5 bolo di wòrtel.     barika tabata asina yen  ku  laridat di uso di ‘Passie    efekto kurativo.
               konènchi aki su delisia     Unu pa e ches kuné ora e     el a haña doló den su        Foetida’( Korona di La         Por enkontrá Shoshori’
               tabata kome wòrtel. No ta   tabata wak televishon        barika.                      Birgen), den e área di Ama-  den diferente área di
               importa kiko e pasaboka ta.  anochi i e sobra bolonan pa    Ora Tuti a lanta su       zona ta, ku maya- i          Boneiru, en partikular na
               Asina ku Tuti tende e       e kome den siman. Esei       sigiente dia, ela hura ku    astekanan tabata usa bichi   Tras di Montana. E tra-
               palabra wòrtel, su oreanan  tabata su intenshon          nunka mas lo e kome sinku    di e mata den forma di       dishon pa kosechá e mata
               ta lanta para mas ku nor-   pero…..esaki no tabata e     bolo di wòrtel ni ningun     puiru pa nan potensia        tambe a bini dilanti. Ta
               mal.                        kaso, pasobra e mes anochi   otro bolo pareu. Pero no     seksual.                     kosechá e esaki riba ‘Bièrna
                 Riba un djabièrnè         ei, el a sinta na su patarata  kere bo, su delisia a keda    Efekto anti oksidante i   Santu’. Segun grandinan, e
               atardi, el a topa su amigu  grandesa kome tur bolo.      bolo di wòrtel.              pa baha infekshon            ora ei e tin un balor mas
               Freddy na ‘Kas di Suku’.       Despues el a bai drumi,      Bo por kome loke bo          Korona di La Birgen tin   agregá.
               Einan ta bende hopi kos     pero e no por a pega soño.   gusta, pero no kome nunka    su karakter fuerte pa e parti  Al final, tur e persona-
               dushi: panseiku, kokada,    E tabata blo bòltu riba      di mas, pasobra nada di      anti oksidante. E ta         nan entrevistá ta di opinion
               kuki di leter i bolo. Freddy  kama, pero nada ku e       mas no ta bon.               kontené diferente sorto di   ku no mester pèrdè nos
               tabata kumprando un bolo                                                              anti oksidante, manera       mata- i simianan medisinal
               di   kashupete         pa                                                             ‘kaempferol’, ‘vtexine’,     for di bista pa esakinan no
               selebrashon di  su 30 aña                                                             ‘quercetine’ i hopi mas. E ta  bai pèrdí. Por konkluí, ku
               di edat. E pachanga  aki                                                              remediá infekshon, eleminá   ‘Korona di La Birgen’ ta un
               sigur mester ta unu di kita                                                           dol?, ta protehá malesa di   anti bakterial fuerte, anti
               sombré. Freddy a invitá tur                                                           kurason i ta simulá e        oksidante i un bon limpiesa
               su amigunan: Kompa Leon,                                                              sistema inmuno.              di sanger. Tambe por
               kabrito Chicu, chuchubi                                                                  Resultado i Konklushon    konkluí ku rais di e mata i
               Birimbinichi i tambe Tuti.                                                               Den e investigashon, a    blachi tin sumamente bon
                 Na e fiesta, nan a parti                                                            entrevistá tambe algun per-  efekto ku ta relevante pa
               tur tipo di snèk, pero riba                                                           sona tokante e tema aki.     sigui hasi estudio far-
               tur kos Tuti tabata bisa nò.                                                          For di e entrevistanan a bini  maséutiko pa kontrolá  e-
               Ta wòrtel e tabata ke kome.                                                           dilanti ku e mata ‘Korona di  coli i konservá e simianan
                 El a keda ku asina tantu                                                            La Birgen’, tambe nan ta     nativo.
               gana di kome wòrtel, ku                                                               yam’é ‘Shoshori’. Por us’e
   75   76   77   78   79   80   81   82   83   84