Page 60 - 88.BÜLTEN
P. 60
Sürgünde bir Türk Boyu Osmanlı fethinden sonra 1595 yılında yapılan
nüfus sayımı sonucu hazırlanan Ahıska
Ahıska Tahrir Defteri’ndeki vergi mükellefi köylü
TÜRKLERI isimlerinden bölge halkının Türklüğü açıkça
anlaşılmaktadır
Ahıska Tarihi Bölge, VI. yüzyılda İranlılar, veli, “Üstadım Genceli Nizamî’dir” Osmanlı fethinden sonra 1595 Çıldır Gölü kuzeybatısında Osmanlı bulunan Kıpçak Türkleri, devletin
Ahıska ve çevresi, çok eski Hazarlar ve Bizanslılar arasında demiş ve eserinde tamamen yılında yapılan sayım sonucu hazır- ordusunu pusuda bekledi. İki ordu ordu, siyaset ve maliyesinde çok
etkili konuma geldiler. Zaman-
arasında yapılan savaşta, Safevî
lanan Ahıska Tahrir Defteri’ndeki
el değiştirdi. Hazarlar, Kafkasya
devirlerden beri, insanların toplu- coğrafyasında çok büyük rol oyna- İslâmî motifler kullanmıştır. Şair vergi mükellefi köylü isimlerinden ordusu büyük kayıplar vererek la güçlenen Kıpçak Atabekleri,
luk hâlinde yaşadığı bir bölgedir. mışlardır. XX. yüzyıl başlarına kadar Rustaveli’nin ad ve soyadının Gürcü bölge halkının Türklüğü açıkça geri çekildi. Tarihe Çıldır Meydan 1267 yılında Tiflis’e baş kaldırarak
Milâttan önceki çağlarda Hurriler, varlığından haberdar olduğumuz isim kalıplarında görülen -vili, -dze anlaşılmaktadır: Arslan, Ay- Muharebesi adıyla geçen bu savaş, bağımsızlık mücadelesi verdiler.
onları takiben Urartular, Kimmerler anadili Türkçe olan, aralarından gibi ekleri almaması da dikkat çekici Osmanlı ordusunun zaferiyle so- Onların bu faaliyeti İlhanlı Hü-
ve Sakalar buralara hakim olmuş- âşıklar yetişen ve halk tarafından bir husustur. Dilinden başka Gürcü vaz, Bayındır, Bekâr, Çabuk, nuçlandı. kümdarı Abaka Han tarafından da
lardır. çufut denilen Musevî unsurunun, kültürüyle ortak noktaları bulunma- Devletyar, Elaldı, Elalmaz, Zaferin ertesi günü (10 Ağustos desteklendi. Bugün Posof’ta Caksu
Yukarı Kür ve Çoruh boylarıyla Hazar hatırası Karaimler olduğu maktadır. Bu kavim, muhtemelen Emirhan, Gökçe, Kanturalı, 1578), beş altı bin askeriyle Atabek kalesi onların hatırasıdır.
Ahıska bölgesinin Türklük tarihi, söylenebilir. Hitit, Asur ve Sümerler gibi kayıp bir Korkut, Murat, Nuraziz, Pirali, Manuçahr Bey, Serdar’ın otağı- Atabek Ailesinin siyasî faaliyet-
çok eski asırlara dayanmaktadır. Büyük İskender’in seferinde Rus topluluktur. na törenle gelerek itaatini arz ve lerinden Gürcü kaynakları bahset-
Son Kıpçakların, Gürcü Kralının ve Gürcü kaynaklarında Mesketya Şahmurat, Temür, Ülkmez, Altunkala’nın anahtarlarını teslim mektedir: Gürcistan’a gelen Mo-
davetiyle gelip yerleşmesinden adıyla anılan Ahıska bölgesinde Yaralı, Yusuf... etti. Müslümanlığı kabul ederek II. ğollara karşı savaşmak üzere 1266
yüzyıllarca evvel buralarda Kıpçak Türk unsurlarının yaşadığına dair Ahıska bölgesinden MÖ. VIII. ve VI. yüzyıllarda Kaf- Atabekli Mustafa Paşa adını aldı. tarihinde Tiflis’e giden Kıpçak Beyi
ve Bun-Türklerin yaşadığına dair kuvvetli haberler vardır. Mesketya kasların kuzeyinden güneye geçip Önce Sancakbeyi sonra da Çıldır/ Caklı Sargis, Gürcü Kralı David ta-
ciddî haberler vardır. Doğu seferi- adı da, buralarda yaşamış eski bir sürgün edilen Türk Yukarı Kür ve Çoruh boylarına Ahıska Beylerbeyi oldu. Çevredeki rafından tutuklandı. İlhanlı Kağanı
ne çıkan Makedonların ünlü kralı kavim olan Meshlerden kalmış ol- unsuru, Mesh değildir. yerleşerek 300 yılında Hristiyan 32 kale de Osmanlı ülkesine katıldı. Abaka Han, David’den Sargis Beyi
İskender, MÖ. IV. yüzyıl sonlarında duğu anlaşılmaktadır. Meshler, Nuh olan Kıpçaklara İlk Kıpçaklar; bu Manuçahr’ın Yusuf Paşa adını alan serbest bırakıp kendi yanına gön-
Kafkasya’ya geldiğinde, ona karşı çı- Nebi oğlu Yafes’in oğlu ve Oğuz’un Bu topluluğun, Kıpçak bölgeye XII. yüzyılda gelenlere de kardeşi Greguvar/Gorgor’a da Oltu dermesini istedi. Sargis Bey, Abaka
kan kuvvetli bir Türk varlığının oldu- pederi Mesek’ten gelen Masagetle- hâtırası olduğu artık Son Kıpçaklar denilmektedir. Sancakbeyliği verildi. Hana, artık Gürcü yönetiminde
ğu anlaşılmaktadır. Bunlar, Kıpçak re dayanır. Meskler, Kartvel (Gür- Bu bilgiler, Ahıska ve çevresinin, Kıpçaklar ve yaşayamayacaklarını ve bağımsız
ve Bun-Türk adıyla anılmaktadır. cistan) güneyinde yaşamış Gogarlı kesinleşmiştir. ne kadar eski bir Türklük tarihine olmak istediklerini bildirdi. Böylece
Kun akınları sırasında batıya (İskit) ve Turanî yerli Hristiyan sahip olduğunu göstermesi bakı- Atabek İdaresi: Abaka Hanın desteğini alan Ata-
doğru sürülen Alan unsurları, bu halktır. mından fevkalâde önemlidir. Kıpçaklar, 1068’de Rus knezleri- bek ailesi, Gürcistan’dan ayrı bir
hükûmet oldu.
bölgeye gelmişlerdir. Romalıların Meshlerin Gürcü olduğunu iddia Eski çağlarda Kıpçak Türkleriyle XVI. yüzyılın başlarında Ahıska nin müttefik kuvvetlerini yenerek
Güney Kafkasya’ya hakim olmasıyla, edenlerin de kesin kaynağı yoktur. birlikte bu bölgede yaşadığı anla- Atabekleri Hükûmetinin sınırları güney Rusya sahasına yerleştiler. Ahıska Atabekleri hükûmet
Alanlar da geldikleri ülkeye, Kuzey Ahıska’nın Rustav köyünde dünyaya şılan Meshler, Kıpçakların yahut Azgur’dan Kars, Artvin, Tortum, 1080’lerde Balkaş gölünden Tuna olduktan sonra Osmanlı Devleti
Kafkasya’ya dönmüşlerdir. gelmiş olan ünlü şair Şota Rusta- Kartvellerin arasında erimiş olmalı- İspir ve Erzurum’a kadar uzanıyor- nehrine kadar uzanan topraklara ile iyi münasebetler kurmuşlar-
dır. Zira Kartvel/Gür- du. Bugünkü halk kültüründen de Kıpçak Eli deniliyordu. dır. 1500/1516 yıllarında Artvin,
Ardahan, Ahıska Beyi olan Kıpçak
cüler, küçük bir millet anlaşılıyor ki, Ahıska Türkleri ile Kıpçakların bir kısmı Kırım’da Atabeki Mirza Çabuk, 1508’de
olmasına rağmen, Posof, Ardahan, Artvin, Ardanuç, yerleşirken diğer bir kısmı da daha Trabzon Sancak Beyi Şehzade Ya-
dünyada emsali az gö- Şavşat, Yusufeli, Tortum, Narman güneye, Kafkaslara doğru indiler. vuz Selim’e kendi askeriyle öncülük
rülecek derecede ırkçı ve Oltu halkı aynı köktendir. Kıpçak Eli’nde daha sonraları Altu- etmiş; Batı Gürcistan’ın Osmanlı’ya
bir yapıya sahiptirler. Bu bölgede Ortodoks-Hristiyan nordu devleti kurulmuştur. itaatini sağlamıştır. 1514’te Çaldı-
Ele geçirdikleri yerde Kıpçak Atabeklerinden kalan dinî Gürcü Kralı II. David, Selçuklu- ran Seferi’nde de Osmanlı ordusu-
ilk başvurdukları yol, yapılara Gürcüler sahip çıkmakta, lara ve İranlılara karşı savaşacak na sefer sırasında, sürülerle etlik
yerli halkın isimlerini bölgeyi de eski toprakları olarak ordusu olmadığından, Kıpçak koyun, yüzlerce yük yağ, bal ve un
vererek yardımcı olmuştur. Onun
tanıtmaktadırlar.
değiştirmektir. Ordu Ardahan’dan hareket Türklerini ülkesine davet etti (1118- bu siyaseti, Gürcü kaynakları tara-
1120). Azak Denizi doğusu ve
Bunun en son ederken, Ardahan Sancak Beyi Kafkaslar kuzeyinden gelen 45.000 fından eleştirilmektedir.
örneği, 1919 yılında Abdurrahman ile Bayburt Alaybeyi Kıpçak ailesi, Çoruh-Kür ırmakları
işgal ettikleri Posof’ta Bekir Beyler, kendi askerleriyle boylarına yerleştiler ve güçlü bir
görülmüştür. Ulgar dağını aşıp Posof merkezi ordu kurdular. Gürcistan, bu ordu Atabek Hükûmeti,
sayesinde canlandı hatta Tiflis’i
Makedonyalı Mere ve Ahıska yolundaki Vale Selçuklulardan geri alarak toprak-
İskender’in, Kafkas- kalelerini teslim aldılar. Ertesi günü larını Erzurum yakınlarına kadar 310 yıl yaşamış,
(9 Ağustos 1578) Ahıska, Tümük,
ya’ya geldiği sıralarda Hırtız, Çıldır ve Ahılkelek kaleleri de genişletti. Anadolu’nun en uzun
buralarda Kıpçak ve fethedildi. Ordu, Tiflis istikametin- Zamanla Gürcistan’da Kıpçak / ömürlü Türk Beyliğidir.
Bun-Türk unsurları de yürürken, Safevî Tokmak Han, Kuman unsuru arttı. Bu topraklara
yaşamaktaydı. büyük bir kuvvetle birlikte gelip, yerleşen ve Gürcülerle din birliği
58 59
