Page 63 - 88.BÜLTEN

Bilim ve Kültür Ahıska Türkleri, Türk kültürü-
nü canlı olarak yaşatmaktadır.
Ahıska, Osmanlı zamanında bir eyalet merkezi
olduğu gibi aynı zamanda bilim ve kültür merkeziy- Onların, ev, mutfak, giyim, aile,
di. Ahıska medreseleri şöhretliydi. Buralardan bir- düğün, bayram, yas, sünnet gibi
maddî ve manevî kültür varlık-
çok din âlimi ve hoca yetişmişti. Bunlardan bilinen
birkaçı şunlardır: Abdullah Efendi, M. Arif Efendi, ları, Ardahan, Artvin, Ardanuç,
M. Fahri Efendi, M. Fazlı Efendi, Ali Tevfik Efendi, Şavşat, Oltu ve Tortum bölgele-
Yıl 1944 Ali Rıza Efendi, Beyzade Mustafa Efendi, Ali Haydar riyle aynı özellikleri taşımaktadır.
Sovyetler Birliği’nde Stalin tarafından, Ahıs- Efendi, İsmail Nebil Efendi, Mehmed Nuri Efendi,
ka bölgesindeki 86 bin Türk ve Müslüman, M. Şakir Efendi... Kuzeydoğu Anado-
trenlerle Orta Asya’ya sürülmüştü. lu’daki âşıklık san’at ve
Ahıska bölgesinden kültür alanında yetişen
Vagonlara üst üste bindirilen sivillerin önemli şahsiyetlerden ilk akla gelen Ömer Faik
zorunlu yolculuğu yukarıda örneklerini ver- Numanzade’dir. Ömer Faik, İstanbul‘da tahsil geleneği, aynı derecede
diğim, o günleri yaşayan Ahıskalıların anlatı- görmüş, Azerbaycan‘da öğretmenlik yapmıştır. O, Ahıska’da da gelişmiş-
mıyla bir aydan fazla sürmüştü. ünlü Molla Nasreddin dergisinin iki önemli ismin-
Arşivlere göre sürgünde 17,000 insan haya- den birisiydi. Ömer Faik, Stalin zamanında, 1937’de tir.
tını kaybetti… vahşî bir şekilde öldürülmüştür.
Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a Bibinoğlu Ahmet Cevdet Bey, Rus kırgın ve Eserleri günümüze kadar
yerleştirildiler. zulümlerinde Kafkasya, Ahıska ve Ardahan hava- gelen âşıklar şunlardır: Ahılke-
On yıllar boyunca da oralarda sıkıyönetim lisi Müslümanlarının yaralarını sarmaya çalışan lekli Hasta Hasan, Koblıyanlı
altında tutuldular. Bakü İslâm Cemiyeti Hayriyesi’nin üyesi olarak Çerkezoğlu, Ahıskalı Çirkinî,
Resmi kayıtlara göre 220 köyden 90 bine hayırlı faaliyetlerde bulunmuş; Millî Azerbaycan Ahıskalı Gülalî Hoca, Ahılkelekli
yakın kişi Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Cumhuriyeti’nde de (1918-1920) bakan olarak Taşdemir, Ahıskalı Emrah, Ahıs-
250 yıl Osmanlı yönetiminde kalan Ahıska görev yapmıştır. Azerbaycan’da ilk üniversitenin kalı Korhan, Ahıskalı Pîr Medhî,
1828 yılında Çarlık Rusyası tarafından işgal açılmasında önemli rol oynamıştır. Stalin devrinde, Hırtızlı Sevdayî, Nihanî, Ahıskalı
Şehrî, Azgurlu İsmail ve Koblı-
edilmişti. 1935 yılında, önce sürgüne gönderilmiş sonra da yanlı Sefilî.
1829 Edirne Antlaşması’yla da Rusya’ya idam edilmiştir.
bırakıldı. Kıpçak Atabekleri sülâlesinden olan Osman Bu âşıklardan Sefilî (1870-
1917’ye gelindiğinde çarlığın yıkılmasıyla Server Atabek (1886-1962), Petersburg, Freiburg ve 1937), güçlü bir halk şairidir.
yeniden Osmanlı Devleti’ne katılan Ahıska, Breslav Üniversitelerinde okumuş, maden, ziraat, Stalin döneminde bilinmeyen bir
yere götürülerek öldürülmüştür.
Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’nı yenilgiyle bitir- kadastro mühendisi ve hukukçuydu. Türk-Gürcü Sefilî, Köroğlu Destanları usta-
mesinin ardından kısa bir bağımsızlık dönemi muharebelerinin unutulmaz kahramanı olup sı olup bildiği boylar 1929’da
yaşamış, 1921 yılında Moskova Antlaşması ile İstiklâl Madalyası sahibiydi. I. TBMM’de Ardahan Bakü’de derlenmiştir.
yeniden Rusya’ya bırakılmıştı. milletvekiliydi.
Stalin’in 1953’de ölümlünden sonra ise Bunlardan başka Azerbaycan millî eğitiminde Günümüzde
Ahıskalılar üzerindeki kontrol yöntemleri rol oynayan Ahıskalı Efendizade Ailesinden yetişen Bugün yarım milyon civarın-
biraz daha gevşedi. birçok doktor, pedagog ve gazeteci vardır. daki Ahıska Türkü, Azerbaycan,
İkinci büyük sürgün Kazakistan, Kırgızistan, Rusya,
1980’li yılların sonlarında yaşandı. Ukrayna, Sibirya ve Kuzey Kafkas
Yine tam anlamıyla darmadağın edildiler. ülkelerinde darmadağınık bir
hâlde hayat mücadelesi vermek-
1989’un Mayıs ayında Fergana’da önce kü- tedirler.
çük gruplar arasında başlayan kavgalar, bir 1990’lardan itibaren Sovyetler
anda büyük bir çatışmaya dönüşmüştü. Birliği çözüldü. Bugün, bağımsız
Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Ukrayna bir devlet olan Gürcistan, sudan
gibi farklı ülkelere göç etmek zorunda bırakıl- sebeplerle Ahıska Türklerinin
vatana dönüşüne müsaade
dılar. etmemektedir.
Fergana’nın onlarca ilçesine yayılan olay- Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti Ahıska Türklüğünün tarihî yarası- rülmelidir.
larda yüzlerce Ahıskalı hayatını kaybetti. tarafından çıkarılan Ahıska Türk- nı sarmağa yetmeyecektir. Kendi Ahıska Türklerini ziya-
imkânlarıyla Türkiye’ye gelip, zor
Özbekistan’dan da ayrılmak zorundaydılar. lerinin Kabul ve İskânına Dair şartlarda hayat mücadelesi veren ret için dahi ülkeye bırak-
Yaklaşık 90 bin Ahıskalı Türk; Rusya, Azer- birçok göçmen aile vardır. Ahıska mayan Gürcistan’la ciddî
baycan, Kazakistan ve Ukrayna’ya göç etmek Kanun gereğince bir grup insan kapılarının açılması için gereken görüşmeler yapılmalıdır.
getirilerek Iğdır’a yerleştirilmiştir.
zorunda kaldı. Bu küçük teveccüh, ıstırap çeken diplomatik çabalar ısrarla sürdü-

60 61