Page 181 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การพิจารณาสภาวธรรม
P. 181
489
อาการทางกายทกี่ า ลงั ปรากฏอยู่ นนั่ เรยี กวา่ กายานปุ สั สนาสตปิ ฏั ฐาน เพราะฉะนนั้ เราลองสงั เกตดู ว่า ในแต่ละวัน ๆ นี่นะ อาการทางกายที่ปรากฏเกิดขึ้นมา มีอะไรบ้างที่เกิดขึ้นตามร่างกายของเรา อันนี้รวม ถึงอาการที่เกิดขึ้นในอิริยาบถย่อย อาการที่ปรากฏเกิดขึ้นในอิริยาบถย่อย คืออะไร อาการที่ปรากฏอาการ ของอิริยาบถย่อยก็คือ อาการเคลื่อนไหวร่างกาย อวัยวะต่าง ๆ การเคลื่อนไหวร่างกายของโยคี ของตัวเรา เองว่า ขณะที่ขยับเคลื่อนไหว กาลังขยับมือ กะพริบตา อ้าปาก หันซ้าย หันขวา หรือเหยียดคู้ การก้าวเดิน การเคลื่อนไหวต่าง ๆ นี่นะ นั่นก็คืออาการของอิริยาบถย่อย
ถ้าเราทากิจกรรม ภารกิจต่าง ๆ ในชีวิตประจาวันของเรา ตรงนี้เรียกว่าอาการของอิริยาบถย่อย เพราะฉะนั้น การที่มีสติรู้อาการทางกาย อาการของอิริยาบถย่อยที่เกิดขึ้นนะ ก็เป็นอาการของกาย หรือ เป็นอาการของรูปอย่างหนึ่ง ถ้าเป็น...เรียกเป็นขันธ์ก็เป็นรูปขันธ์ เป็นอาการของรูปขันธ์ที่มีการเกิดขึ้น มี การเปลี่ยนแปลง ตั้งอยู่ ดับไปนะ เปลี่ยนแปลง...เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไปตลอดเวลา ซึ่งอารมณ์เหล่านี้มีความ ต่อเนื่องเกิดขึ้น ถ้าเรามีอารมณ์หลักทั้ง ๔ อย่างนี้เป็นอารมณ์ในการเจริญกรรมฐาน จะทาให้สติมีความต่อ เนื่อง อันนี้พูดถึงอิริยาบถ ๆ ย่อย ซึ่งเกี่ยวโยงกับอิริยาบถหลัก
อริ ยิ าบถยอ่ ยเกดิ ตอ่ จากอริ ยิ าบถหลกั อยา่ งเชน่ ถา้ เรานงั่ กรรมฐานอยนู่ ะ นงั่ กรรมฐานกเ็ ปน็ อริ ยิ าบถ หลกั แตพ่ อลกุ ขนึ้ มาเปลยี่ นอริ ยิ าบถ จะเดนิ ไปทา ภารกจิ ตา่ ง ๆ กก็ ลายเปน็ อริ ยิ าบถยอ่ ยไป แตใ่ นอริ ยิ าบถ ย่อย โยคีก็สามารถที่จะเอามาเป็นอารมณ์วิปัสสนากรรมฐานได้ ด้วยการมีเจตนาเข้าไปกาหนดรู้ เพื่อความ ต่อเนื่องของสติ เข้าไปกาหนดรู้ถึงอาการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป ตรงนี้จะทาให้สติมีความต่อเนื่องเป็นลูกโซ่ อันนี้พูดถึงอาการทางกาย ที่เรียกว่ากายานุปัสสนาสติปัฏฐาน มีสติตามกาหนดรู้ อาการทางกายที่ปรากฏ เกิดขึ้น
อกี อยา่ งหนงึ่ คอื เวทนานปุ สั สนาสตปิ ฏั ฐาน ๆ ตามกา หนดรอู้ าการของเวทนาทปี่ รากฏเกดิ ขนึ้ เวทนา นั้นแยกเป็น ๒ ส่วน คือ เวทนาทางกายอย่างหนึ่ง เวทนาทางจิตอย่างหนึ่ง เวทนาทางกาย เราแยกประเภท เป็นลักษณะ หนึ่ง เวทนาทางกายที่เกิดขึ้นมานั้น มีลักษณะ มีความปวด มีความเมื่อย มีอาการชา มีอาการ คัน เกิดขึ้นตามร่างกาย ตรงนี้เขาเรียกว่าเวทนาทางกาย ๆ ที่เกิดขึ้น ทาไมถึงต้องกาหนดรู้เวทนาทางกาย เพราะเวทนาทางกายที่เกิดขึ้น ก็เป็นสภาวธรรมที่เกิดขึ้น ตามเหตุปัจจัยตามปกติ ๆ ที่เกิดขึ้นมา ไม่ต้อง ปรุงแต่งก็ปรากฏเกิดขึ้นมาได้ ในขณะที่เจริญกรรมฐาน
บางครั้งนั่งนาน ๆ หรือนั่งไปแป๊บเดียว เวทนาก็เกิดขึ้น แล้วก็มี...และเวทนาตรงนี้ จะเป็นบอก ลักษณะถึงปัญญาของผู้ปฏิบัตินะ ของผู้ปฏิบัติของโยคีผู้ปฏิบัติ ลักษณะของปัญญาเป็นอย่างไร ลักษณะ อาการเกิดดับของเวทนา เมื่อตามกาหนดรู้อาการเกิดดับของเวทนา ก็จะช่วยให้สติสมาธิปัญญาพัฒนาขึ้น มีความเจริญ ทาให้สติแก่กล้าขึ้น ทาให้ปัญญาเฉียบแหลม คมชัดมากขึ้น ทาให้สมาธิตั้งมั่นขึ้น นั่นคือการ กาหนดรู้เวทนาทางกายที่เกิดขึ้น
เวทนาทางจิตนะ เวทนาทางจิต อันนี้พูดแบบกว้าง ๆ นะ พูดแบบกว้าง ๆ เพื่อให้เราได้พิจารณา เวทนาทางจิตที่เกิดขึ้น ที่เขาเรียกว่ามีความสุข มีความทุกข์ ความอึดอัด ความไม่สบายใจ ความขัดเคือง
