Page 65 - ChanDungVanHoc_Sach

Chân dung & tiểu sử các tác giả văn chương

40. Phan Chu Trinh (1872 - 1926)

Phan Châu Trinh (còn được gọi Phan Chu Trinh; 1872–
1926) là một nhà thơ, nhà văn, chí sĩ yêu nước thời cận đại
của Việt Nam, người mở đầu cho phong trào Duy Tân và có
công lớn trong việc lập Đông Kinh Nghĩa Thục

* Tiểu sử
Phan Châu Trinh còn có hiệu là Tây Hồ, Hy Mã , tự là Tử Cán. Ông sinh năm 1872, người làng Tây
Lộc, huyện Tiên Phước, phủ Tam Kỳ nay thuộc Xã Tam Lộc Huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam.

Năm 1888, thân phụ ông mất khi ông mới 16 tuổi. Năm 1892, ông đi học và nổi tiếng học giỏi. Bạn
cùng học với ông là Huỳnh Thúc Kháng (kém ông 4 tuổi).

Năm 1900, ông đỗ Cử nhân. Năm 1901, ông đỗ Phó bảng, đồng khoa với tiến sĩ Ngô Đức Kế và
Nguyễn Sinh Sắc.

Ông kết giao vơi nhiều sĩ phu yêu nước như Huỳnh Thúc Kháng và Phan Bội Châu. Ông và Phan
Bội Châu tâm đắc về nhiệt huyết cứu nước, nhưng ông không tán thành đường lối của Phan Bội
Châu dựa vào Nhật để đấu tranh vũ trang chống Pháp. Năm 1905, ông sang Nhật Bản rồi sang
Pháp chủ trương dựa vào Pháp để tiến hành cải cách, thực hiện tự do dân chủ, lật đổ chế độ phong
kiến, làm cho dân giàu, nước mạnh, tiến lên giải phóng dân tộc.

Năm 1906, ông khởi xướng duy tân, cải cách nước nhà. Những buổi diễn thuyết của ông có rất đông
người đến nghe. Năm 1908, vụ Hà thành đầu độc ở Hà Nội và phong trào chống thuế của nông dân
Trung Kỳ nổ ra và bị thực dân Pháp đàn áp, ông bị bắt đày ra Côn Đảo. Năm 1910, nhờ có Hội
Nhân quyền Pháp can thiệp, ông được trả lại tự do, nhưng bị quản thúc tại Mỹ Tho. Tuy nhiên, ông
viết thư cho Toàn quyền đòi được sang Pháp hoặc trở lại Côn Đảo, nhất định không chịu quản thúc t
ại Mỹ Tho.

Năm 1925, ông từ Pháp về Sài Gòn tiếp tục hoạt động theo xu hướng cải lương, kêu gọi dân quyền,
dân sinh, dân khí.

Ông mất ngày 24 tháng 3 năm 1926 tại Sài Gòn. Sau khi mất, tinh thần yêu nước của ông vẫn cổ vũ
phong trào trong nước, đặc biệt là trong thanh niên, học sinh đã dấy lên phong trào đấu tranh đòi thả
Phan Bội Châu và để tang Phan Châu Trinh. Lễ tang ông được nhân dân tổ chức rất trọng thể; bất
chấp sự ngăn cản của thực dân, cả nước dấy lên phong trào làm lễ truy điệu Phan Châu Trinh, là một
sự kiện chính trị nổi bật lúc bấy giờ.
* Tư liệu.

-Trang 59-