Page 335 - Jezyk_kluczem_do_kraju_t2_ebook_no security

VI. Gramatyka

c) dopełnieniowe (zdanie odpowiada na pytania przypadków) że,
czy, żeby, by, aby, ażeby, iżby, np. Nie mówiłeś mi, że się znacie.
Nie jesteśmy pewni, czy znajdziemy na to czas.
d) okolicznikowe
• czasu (zdanie odpowiada na pytania: kiedy? odkąd? jak długo?
dopóki? jak często?) kiedy, gdy, podczas gdy, aż, skoro, jak tylko,
zanim, nim, ledwie, wtedy, tak długo, dopóki, dopóty, odkąd, np.
Kiedy skończyłem pracę, była już godzina piąta.
Zanim zaczniesz składać tę szafkę, przeczytaj dobrze instrukcję.
• celu (odpowiadają na pytania: po co? na co? w jakim celu?) aby,
żeby, iżby, ażeby, by, np. Uczę się włoskiego, żeby móc oprowadzać
w tym języku wycieczki.
• przyczyny (odpowiadają na pytania: dlaczego? przez co? za co?
z jakiego powodu?) ponieważ, gdyż, bo, gdy, że, skoro, kiedy, bo-
wiem, np. Skoro już zacząłeś, to dokończ.
Czuła się zazdrosna, bo rodzice poświęcali czas bratu.
• sposobu (odpowiadają na pytania: jak? w jaki sposób?) że, iż,
żeby, aby, jakby, niby, niż, jak, jako, np. Przeszyłam tę poszewkę tak
solidnie, że wytrzyma parę lat.
Rozglądał się, jakby kogoś szukał.
• przyzwolenia (odpowiadają na pytanie: mimo czego?) choć, cho-
ciaż, np. Chociaż od dawna marzyła o tej podróży, jednak w ostat-
niej chwili się rozmyśliła.
• stopnia i miary (odpowiadają na pytania: jak? jak bardzo? o ile?
jakim sposobem?) że, aż, że aż, aby, co, niż, np. Przez cały tydzień
tyle pracowałem, że w sobotę spałem do południa.
Petarda wybuchła z takim hukiem, że aż okna zadrżały.
• warunku (odpowiadają na pytania: pod jakim warunkiem? w ja-
kim wypadku?) jeśli, jeżeli, żeby, gdyby, byle, byleby, gdy, jak, np.
Dostanie pan podwyżkę, jeżeli ukończy pan kurs dokształcający.
Będzie nam się dobrze mieszkać, bylebyś sprzątał po sobie.

Uwagi do interpunkcji!
obie części zdania złożonego podrzędnie (nadrzędne i podrzędne) od-
dziela przecinek!
nie wstawiamy przecinka w zdaniach złożonych współrzędnie łącznych
i rozłącznych, natomiast wstawiamy w wynikowych i przeciwstawnych.
nie wstawiamy przecinka przed spójnikiem „czy” łączącym zdania współ-
rzędne rozłączne.

Uwaga! istnieją także inne rodzaje zdań złożonych (m.in. podmiotowe
czy okolicznikowe miejsca), ale łącznikiem są w nich nie spójniki, tylko
zaimki, np. kto, ten, który itd. zaimki, przysłówki itd. mogą być także łącz-
nikami w wyżej wymienionych typach zdań podrzędnych, tzw. zdaniach
względnych (w odróżnieniu od spójnikowych).

335