Page 35 - STAV broj 288

Priredio: Damir HADŽIĆ

atastrofalna eksplozija u luci
u Bejrutu potakla je pozive na
francusku intervenciju u Liba-
K nu, zemlji i regiji u kojoj Fran-
cuska već decenijama sudjeluje u kreira-
nju politike podržavanjem proxy elita i
promicanjem vlastitih interesa.
Peticija za uključenjem Francuske
cirkulirala je mrežama nakon katastro- Osnivanje Velikog Libana
falne eksplozije u luci Bejrut 4. augusta
i šetnje francuskog predsjednika Emma-
nuela Macrona po većinski kršćanskom
gradskom kvartu Gemmayzeh dva dana
kasnije. Privukla je više od 60.000 pot-
pisa, u peticiji se traži da se Liban stavi
“pod francuski mandat sljedećih deset
godina”, osuđuje se “libanske dužnosni-
ke” i “neuspjeli sistem, korupciju, tero-
rizam i miliciju”. Tvrdi se u peticiji kako
će francuski mandat uspostaviti “čisto i
trajno upravljanje”.
Nakon što je pokrenut u francuskoj
desničarskoj štampi, poziv za privremenu
francusku vladavinu slijedio je širu logiku
koja se provlačila kroz većinu zapadnih
komentara o eksploziji: Liban treba po-
praviti izvana. Smatralo se da su strana
pomoć i međunarodna podrška presudni
za oporavak od eksplozije, ali trebali bi
biti agresivno uvjetovani, namećući Li- Libanski kršćani s kraja 19. stoljeća
banu “reforme” i podržavajući zahtjeve
demonstranata za uklanjanjem korumpi- kojom je dvadesetih dominirala zajedno rastao u populacijskom i ekonomskom
rane oligarhije u zemlji. Kriza u Libanu, s Britanijom. U skladu s rasnim pater- značaju, Francuska se sve više postavlja-
sugerira se, mogla bi biti riješena samo nalizmom karakterističnim za pristup la kao “zaštitnica” arapskih kršćanskih
vanjskom intervencijom, a čini se da fran- Lige kolonijalnom carstvu, mandatni skupina, entuzijastično intervenirajući,
cuska historija miješanja u unutarnje li- sistem funkcionirao je isto onako kako posebno 1860. godine, kako bi ih zaštitila
banske poslove tu zemlju čini prirodnim, funkcionira privremeno starateljstvo nad tokom sukoba. U središtu njihovog zani-
istaknutim igračem u takvoj intervenciji. malodobnim djetetom. U članu 22. osni- manja bili su maroniti, zajednica kršća-
Prvog septembra navršilo se stotinu vačkog saveza Lige eufemistički je opisan na pridruženih katoličkoj crkvi, koji su
godina od formalnog stvaranja Velikog aranžman: “tutorstvo (...) treba povjeri- pretežno živjeli u gorju Libana. Jedan od
Libana, a ključna osoba u tom procesu ti naprednim državama koje zbog svojih važnih rezultata ovog trenda bilo je stva-
bio je general francuske vojske Henri resursa, svog iskustva ili svog zemljopi- ranje osmanskog autonomnog upravnog
Gouraud. Gledajući u historiji ono što snog položaja mogu najbolje preuzeti tu okruga planine Libanon tokom 1860-ih
se desilo te 1920. godine, to nam može odgovornost”. uz posredovanje Britanaca i Francuske.
pomoći da shvatimo dublje porijeklo tre- Odlučujuće francusko “iskustvo” koje Na planini Libanon dominirali su maro-
nutne krize, porijeklo modernog Libana im je omogućilo da steknu ulogu “oba- niti (premda je imala i brojno musliman-
i razloge zbog kojih Francuska pokušava veznog” bila je njihova pobjeda u Prvom sko stanovništvo Druza) i razlikovali su
ponovo preuzeti važnu ulogu u politici svjetskom ratu i pregovori s Britancima se od grada Bejruta i istočne otomanske
te zemlje. Francuski “mandat” na koji koji su uslijedili, i saveznikom i supar- provincije (iako su bili uz njega i dubo-
se aktuelna peticija referira bio je oblik nikom, za podjelu osmanske Palestine i ko povezani).
kolonijalne vladavine koja je trajala od Sirije. Od sredine 19. stoljeća francuski Osmanski je Liban stoga bio geograf-
završetka Prvog svjetskog rata pa sve do kapitalisti širili su svoje interese zajed- ski manji od Velikog Libana kakav danas
sredine Drugog svjetskog rata (Liban je no s rastućim katoličkim misionarskim poznajemo, ali Francuzi su učvrstili svoj
formalno postao nezavisan 1943. godine). i obrazovnim institucijama u tom dijelu utjecaj u većem dijelu regije obrađujući
U “mandatnom razdoblju” stvoren je i Osmanskog carstva. Veliki Liban bila je svoje kršćansko stanovništvo i šireći svo-
moderni Liban kao i Sirija na ostacima francuska kolonijalna tvorevina iz 1920. je političke težnje kao skupina unutar
teritorija urušenog Osmanskog carstva. godine koja je imala duboke korijene u teritorijalne enklave. Kao što je pokazao
Mandat je držala Francuska pod za- kasnom osmanskom svijetu. historičar Ussama Makdisi, ključni as-
konskim i diplomatskim pokroviteljstvom U drugoj polovici 19. stoljeća, dok su se pekt ove igre utjecaja bilo je širenje i in-
Lige nacija, međunarodne institucije evropska carstva frenetično širila, a Bejrut stitucionalizacija nove ideje: da osmansko

STAV 10/9/2020 35