Page 18 - Canlılardaki Fedakarlık ve Akılcı Davranışlar

16 CANLILARDAK‹ FEDAKARLIK

Birkaç Aflamal› Plan Yapabilen ‹mparator T›rt›l›
Elbette ki do¤ada ak›lc› davran›fllar gösteren, plan ve hesap yapan tek
canl› kunduzlar de¤ildir. Bu konuda baflar› sa¤layan say›s›z canl›dan bir di-
¤eri de –kunduzdan çok daha küçük ve kendisinden en küçük bir bilinç ve
zeka belirtisi dahi beklenemeyecek olan- bir t›rt›l türüdür. Bu, imparator ipe-
¤ini üreten t›rt›ld›r.
Larva dönemini di¤er t›rt›llar gibi koza içinde geçiren bu t›rt›l, larvadan
ç›kt›ktan sonra üzerini bir yaprakla örterek kendini gizler. T›rt›l›n bu örtün-

me iflini gerçeklefltirme tarz›, önceden belirlenmifl son derece ak›lc› bir plan
üzerinedir ve her aflamas› beceri gerektirir. Çünkü yeflil, yafl bir yaprak bü-
külemeyece¤i için t›rt›l›n üzerini koruyucu bir kabuk gibi örtemez ve t›rt›l›n
bu sorunu bir flekilde çözmesi gerekir. T›rt›l, bu ilk sorunu akla gelebilecek
en basit, ama amac›na en uygun biçimde çözer. Önce yapra¤›n sap›n› ›s›ra-
rak kopar›r. (Ancak daha önce yaprak düflmesin diye onu ipe¤i ile dala s›k›-
ca ba¤lar.) Bu giriflimin kaç›n›lmaz bir sonucu olarak yaprak kurumaya bafl-
lar ve bir süre sonra büzülür. Kuruyan bir yaprak ayn› zamanda yuvarlakla-
fl›r da. Bu sayede birkaç saat sonra t›rt›l, içine girebilece¤i ideal bir yaprak
boru elde etmifltir bile.
‹lk bak›flta bu t›rt›l›n bir seri ak›l gösterisinde bulunarak kendisine gü-
venli bir korunak haz›rlad›¤›n› düflünebilirsiniz. Bu do¤rudur, ancak t›rt›l
kuru bir yapra¤›n içine saklanarak ayn› zamanda kendini kolay bir yem ha-
line de getirmifltir. Çünkü kuru bir yaprak her zaman için farkl› renginden
dolay› kufllar›n dikkatini daha çok üzerine çekecektir ve bu da t›rt›l›n sonu
demektir.
‹flte bu noktada t›rt›l bir bulufl daha yapar ve kendini kufllar›n dikkati-
ni çekecek bir yem olmaktan kurtar›r. T›rt›l bu sorunu bir matematikçi gibi
olas›l›k hesab› yaparak çözer; içine girece¤i yaprak d›fl›nda befl-alt› yapra¤a
daha ayn› ifllemleri uygular ve bunlar›, içine yataca¤› yapra¤›n çevresine yi-

ne kendi ipe¤i ile ba¤lar. Böylece dalda bir tane de¤il, alt› yedi tane kuru
yaprak bulunur ve bunlardan yaln›zca bir tanesinin içinde t›rt›l sakl›d›r. Di-
¤erleri bofl birer tuzakt›rlar. Bir kufl gelip de kuru yapraklara yönelirse, t›rt›-
l› avlama olas›l›¤› 1/6 olacakt›r. 3