Page 33 - แห่งการเรียนรู้ นิทรรศรัตนโกสินทร์

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาด ารงราชานุภาพ ด ารงต าแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ยาวนาน

มาก (23ปี) มีบทบาทส าคัญในการวางรากฐานการบริหารงานในกระทรวงมหาดไทยมีความรู้ทางด้าน

ประวัติศาสตร์และโบราณคดีมีผลงานด้านการปกครองที่ส าคัญคือการจัดตั้งมณฑล 18 มณฑล จังหวัด 71

จังหวัด อันเป็นรากฐานส าคัญในการปกครองและบริหารท้องที่ในปัจจุบันจนได้รับการยกย่องว่าเป็น

พระบิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย

การปฏิรูปการปกครองส่วนภูมิภาคของรัชกาลที่ 5

ยกเลิกหัวเมือง เอก โท ตรี จัตวา และยกเลิกหัวเมืองประเทศราช จัดการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล

แบ่งเขตการปกครองเป็นมณฑล เมือง อ าเภอ ต าบล และหมู่บ้าน ขึ้นตรงต่อกระทรวงมหาดไทย เป็นการรวม

อ านาจตามหัวเมืองเข้าสู่ราชธานี

1. มณฑล มีข้าหลวงเทศาภิบาล เป็นผู้ดูแล แต่ละมณฑลแบ่งออกเป็น เมือง

2. เมือง มีผู้ว่าราชการเป็นผู้ดูแล แต่ละเมืองแบ่งออกเป็นอ าเภอ

3. อ าเภอ มีนายอ าเภอเป็นผู้ดูแล แต่ละอ าเภอแบ่งออกเป็นต าบล

4. ต าบล มีก านันเป็นผู้ดูแล แต่ละต าบลแบ่งออกเป็นหมู่บ้าน

5. หมู่บ้าน มีผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้ดูแล

การปฏิรูปการปกครองส่วนท้องถิ่นของรัชกาลที่ 5

1. ทรงริเริ่มให้สิทธิแก่ราษฎรในการเลือกผู้ปกครองตนเองเป็นครั้งแรก โปรดเกล้าฯให้มีการทดลอง

เลือกตั้ง “ผู้ใหญ่บ้าน”ที่บางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา แทนการแต่งตั้งโดยเจ้าเมือง ต่อมาใน

พ.ศ.2440 ทรงออกพระราชบัญญัติการปกครองท้องที่ ร.ศ.116 ก าหนดการเลือกตั้งผู้ใหญ่บ้าน

ก านัน โดยอาศัยเสียงข้างมากของราษฎร

2. โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งสุขาภิบาลกรุงเทพฯ เป็นครั้งแรก และสุขาภิบาลหัวเมืองแห่งแรก ที่ต าบลท่า

ฉลอม จังหวัดสมุทรสาคร โดยมีคณะกรรมการประกอบด้วย ก านัน ผู้ใหญ่บ้าน ท าหน้าที่บริหารงาน

สุขาภิบาล มีรายได้จากภาษีโรงเรือนในท้องถิ่น

16-32