Page 28 - Kelompok_Kompetensi_G_Makarya_Sembrama_Wacana_Puisi_miwah_Geguritan
P. 28
Aksara Bali manut ring wangun miwah kawigunannyané kaepah dados
aksara biasa miwah aksara suci. Simpen (1979) minayang aksara Bali manut
kawigunan dados tetiga inggih punika (1) wreastra; (2) swalalita; (3) modré.
Raris, Bagus (1980: 9), sampun tatas maosang aksara wréastra miwah swalalita
ngranjing ring aksara biasa, aksara modré miwah wijaksara ngranjing aksara
suci.
Kabaos aksara biasa santukan kawigunanyané kanggén nyurat kruna-
kruna sané nganggén basa Bali lumrah, upami urak, pipil, pangéling-éling miwah
sané lianan. Kabaos pinaka aksara suci santukan akehan kanggén nyurat indik
kadiatmikan miwah indik kaagamaan. Aksara puniki kabaos madué taksu utawi
kekuatan sané prasIda nyuciang mala. Aksara suci kawigunanyané pinaka sara
ring upacara agama miwah usadha (Nala, 2005: 27).
Sané ngranjing aksara wreastra inggih punika aksara h, n, c, r, k ,
g, t, m, \, b, s, w, l , p, d, j, y , Zÿ, Madué ngranjing Aksara
swalalita inggih punika. Á, õ, ÷, ÷o, ú, úo, 6, ü, O, Oo, 2, 2o, Ï,
Ïo, k, g, f, \, c, ôôôôÈ, j, ü , Zÿ, `, ~ÿ, y, x, t, q, d, Œ, n, p,
|, b, v, m, w, y, r, l, ò, Ï, ], [, s, h, (Mertha, 1993: 23). Akeh
aksara swalalita inggih punika 47 aksara (warnastu sapta catur yah) sané kaepah
dados 33 aksara wianjana (wyanjanakam tri tring sati) miwah 14 aksara suara
(swarcami catur daçah).
Aksara swalalita kaepah dados kakalih inggih punika aksara suara
swalalita (vokal) miwah aksara wianjana swalalita (konsonan). Aksara suara
swalalita kaepah malih dados kakalih inggih punika aksara suara hreswa
(hembusan nafas pendek) miwah dirgha (hembusan nafas panjang). Punika taler
aksara wianjana swalalita manut titik artikulasi kaepah dados inggih punika
kanthya, talawia, murdania, danthya, miwah ostia. Yéning cingakin ring wargan
aksarannyané kaepah dados nenem, inggih punika alpa prana (hembusan nafas
kecil), maha prana (hembusan nafas besar), anusuara (suara sengau), arddha
16