Page 38 - ไม้แกะสลักล้านนา ปูมผญาสล่าเมือง
P. 38
ขั้นตอนกํารแกะสลักไม้
ไม้แกะสลักล้านนา ปูมผญาสล่าเมือง
หินลับมีดของสล่าบ้านหลุก
38
มีดเหลํา
มดี เหลาใชป้ าดแตง่ งานแกะสลกั ไม้ ตวั มดี นนั้ มลี กั ษณะแหลม เป็นรูปขนมเปียกปูนยึดติดกับด้ามมีดเหลาทาด้วยไม้เป็นรูปโค้ง งอนดา้ นปลายดา้ ม เพอื่ ลดการออกแรงของชา่ งในเวลาทใี่ ชม้ ดี เหลา ปาดไม้ ส่วนใหญ่มีขนาดความยาวประมาณ ๔๕ ซม. ส่วน ความกว้างของมีดนั้นขึ้นอยู่กับลักษณะการใช้งานของช่าง
วิธีกํารลับมีดเหลํา
การลบั มดี เหลาใหเ้ กดิ ความคม ชา่ งแกะสลกั จะใชว้ ธิ กี ารลบั กบั หนิ ลบั เพชรกอ่ น แลว้ จงึ ฝนกบั หนิ ปนู อกี รอบเพอื่ ใหเ้ กดิ ความคม และใช้งานได้นาน
วิธีใช้มีดเหลํา
• วิธีจับมีดเหลา จะต้องจับใบมีดด้านที่มีคมมีดติดอยู่ ด้วยมือที่ถนัด ใช้นิ้วหัวแม่มือบังคับให้คมมีดปาดชิ้นงานตามที่ ต้องการ ใช้นิ้วชี้ประคองชิ้นงาน ส่วนมืออีกข้างหนึ่งจับประคอง ชิ้นงาน เพื่อไม่ให้ชิ้นงานขยับเขยื้อน ในขณะที่ใช้มีดปาดชิ้นงาน ให้นาด้ามมีดเหลาที่โค้งงอนั้นไปทาบกับลาตัวของช่าง แล้วใช้ ลา แขน (ขอ้ ศอก) กดแนบกระชบั กบั ลา ตวั ในขณะทที่ า การปาดไม้ เพอื่ เปน็ การชว่ ยลดการออกแรงในขณะทา การปาดไม้ และสามารถ ป้องกันอุบัติเหตุจากการลื่นไถลของปลายมีดไปบาดมือได้
• ในขณะที่ใช้มีดเหลา ผู้ใช้จะต้องใส่ปอกสวมนิ้วที่อยู่ ใกล้ปลายมีดเหลา ซึ่งต้องใช้นิ้วชี้ทาการประคองชิ้นงาน เพื่อ ป้องกันอุบัติเหตุ ไม่ให้ได้รับบาดเจ็บ
• ก่อนใช้งานมีดเหลาจะต้องลับมีดก่อนทุกครั้ง เพื่อ เป็นการลดแรงในการออกแรงกด
หินลับ
เป็นของคู่กันกับสิ่ว เพื่อรักษาคมของสิ่วให้อยู่ได้นาน สลา่ จงึ ตอ้ งรจู้ กั เกบ็ รกั ษาสวิ่ ใหเ้ ปน็ ระเบยี บ การเกบ็ โดยใหค้ มสวิ่ กระทบกันจะทาให้สิ่วทื่อ การลบั คมสว่ิ จะชว่ ยใหส้ ว่ิ มอี ายใุ ชง้ าน นานข้ึน ซ่ึงในการลับสิ่วมี ๒ ข้ันตอนดังนี้
๑. หนิ ลบั เพชร ใชส้ า หรบั ลบั สวิ่ ในขนั้ ตอนแรก หนิ เพชร มีสีดา มีเน้ือท่ีหยาบ สามารถลับเนื้อเหล็กที่ทื่อ โดยใช้น้าเป็นตัว ทาให้เกิดความเย็น ลดความร้อนขณะที่โลหะเสียดสีกับหิน
๒. หินลับหินปูน เน้ือละเอียดกว่าหินเพชร หินปูนจะ ทาให้ส่ิวมีความเรียบและคมย่ิงขึ้น โดยจะใช้หินปูนสองขนาด กอ้ นใหญใ่ ชล้ บั ธรรมดา กอ้ นเลก็ ใชส้ า หรบั สว่ิ ทมี่ มี มุ หลบื ยากตอ่ การเข้าถึง การลับสิ่วต้องฝึกฝน เพราะถ้าลับไม่ดีจะทาให้คมส่ิว เสียหาย อีกทั้งเนื้อเหล็กยังสึกหรออีกด้วย
สํานักงํานวฒันธรรมจงัหวดัลําปําง
