Page 150 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 150
หลักฐานเกี่ยวกับการไว้ทุกข์ในสมัยอยุธยา
จํากขอ้ มลู ขนบในกํารไวท้ กุ ขส์ มยั อยธุ ยําเทํา่ ทพี่ บคอื จดหมายเหตโุ ยสต์ สเคาเตน็ ทกี่ ลํา่ ววํา่ “เมื่อคนตายไปแล้วก็โกนผมห่อศพแล้วทาบุญให้ทานไปตามความเชื่อถือและแล้วก็เอาไปเผาใน บรเิ วณวดั นอกจากนย้ี งั มพี ธิ อี นื่ ๆ อกี เชน่ มกี ารรอ้ งไหอ้ าลยั กนั สว่ นพวกญาตสิ นทิ จะตดั ผมของตน” (กรมศิลปํากร ๒๕๓๙: ๒๗๔)
ส่วนบันทึกของลํา ลูแบร์ กล่ําวว่ํา ในขบวนแห่ศพบุคคลในครอบครัวผู้ตํายทั้งชํายและ หญิงล้วนแต่งขําว ศีรษะของคนเดินตํามศพคลุมด้วยผ้ําสีขําว ส่วนกํารไว้ทุกข์น้ันจะไว้ในช่วงที่มี ควํามทุกข์เท่ําน้ัน (เดอ ลํา ลูแบร์ ๒๕๔๘: ๓๖๗, ๓๗๒) ซ่ึงกํารท่ีลํา ลูแบร์ กล่ําวว่ํากํารไว้ทุกข์นั้น จะไว้เฉพําะตอนมีทุกข์อําจจะตีควํามได้ว่ํากําหนดกํารไว้ทุกข์ไม่เป็นที่แน่นอน สําหรับลักษณะ กํารเอําผํา้ ขําวคลมุ ศรี ษะยงั มปี รํากฏในภําพถํา่ ยเกํา่ ครําวงํานพระเมรสุ มเดจ็ พระศรสี วสั ดกิ รงุ กมั พชู ํา และยังทําให้นึกถึงธรรมเนียมของไทแดงท่ีมีกํารใช้ผ้ําขําวคลุมศีรษะด้วย
นอกจํากน้ีในบันทึกนิโกลําส์ แชรแวส ก็กล่ําวไปในทํานองเดียวกันว่ํา บิดํามํารดําและ มติ รสหํายของผตู้ ํายนงุ่ ขําวหม่ ขําว ภรรยําและญําตทิ ใี่ กลช้ ดิ กน็ งุ่ ขําวและโกนศรี ษะเกลยี้ ง (นโิ กลําส์ แชรแวส ๒๕๕๐: ๑๘๐)
แต่ปัญหําว่ํากํารไว้ทุกข์ในจดหมํายเหตุชําวตะวันตกจะเป็นธรรมเนียมไว้ทุกข์ของ กลุ่มชนช้ันมูลนํายได้หรือไม่ ทั้งนี้เพรําะวรรณคดีเรื่อง ขุนช้างขุนแผน ได้กล่ําวว่ํา
“พลายชุมพลนุ่งขาวใส่ลอมพอก พวกพ้องพี่น้องก็ร่าไร
.... “พวกผู้หญิงสาวสาวชาวบ้านนอก
โปรยข้าวตอกออกหน้าหาช้าไม่ นุ่งขาวตามไปล้วนผู้ดี”
ห่มขาวมุ้งนุ่งบัวปอกแป้งผัดหน้า” (ขุนช้างขุนแผน ๒๕๑๓: ๘๙๐, ๘๙๒)
จํากวรรณกรรมเรื่อง ขุนช้างขุนแผน สะท้อนว่ํา อย่ํางน้อยที่สุดธรรมเนียมกํารแต่งกําย ดว้ ยชดุ ขําวในงํานศพมมี ําแตค่ รงั้ สมยั อยธุ ยําหรอื ตง้ั แตย่ คุ ตน้ รตั นโกสนิ ทรแ์ ลว้ สอดคลอ้ งกบั เอกสําร ชําวต่ํางชําติคนอ่ืนๆ สมัยอยุธยํา
อนึ่ง กํารจัดกํารเกี่ยวกับกลิ่นศพในสมัยก่อนเป็นเรื่องที่ยํากลําบําก ดังนั้นกํารตั้งสวดศพ สําหรับไพร่ท่ัวไปคงจะไม่นําน ดังนั้นจึงชวนให้สงสัยว่ํากํารไว้ทุกข์หรือเครื่องสัญลักษณ์ของญําติ และผู้เข้ําร่วมจะใช้จนกว่ําจัดกํารเผําศพนั้นเสร็จ หรือจะยังคงใช้ต่อมําอีกสักพัก เร่ืองนี้ไม่ปรํากฏ หลักฐําน
ธรรมเนียมไว้ทุกข์สมัยรัตนโกสินทร์นุ่งผ้าไว้ทุกข์มีมากกว่าหนึ่งสี
จํากทไี่ ดก้ ลํา่ วไปขํา้ งตน้ แลว้ วํา่ ในสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยํามกี ํารนงุ่ ขําวไวท้ กุ ข์ หํากแตข่ อ้ ควํามใน พระราชพงศาวดารกรงุ รตั นโกสนิ ทรร์ ชั กาลที่ ๑ ฉบบั เจา้ พระยาทพิ ากรวงศ์ จดไวว้ ํา่ “วนั จนั ทร์ เดอื น ๓ ขน้ึ ๗ คา่ พระราชทานเพลงิ ในการพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟา้ กรมขนุ ศรสี นุ ทรเทพครงั้ นน้ั ทรงพระภษู าลายพน้ื ขาวทกุ วนั ดา รสั วา่ ลกู คนนรี้ กั มากตอ้ งนงุ่ ขาวให”้ (เจํา้ พระยําทพิ ํากรวงศ์ ๒๕๓๙: ๒๐๒)
เสด็จสู่แดนสรวง
๑4๘ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
