Page 152 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 152
จํากเอกสํารทั้ง ๓ ชิ้นที่ยกมํานั้น ทําให้สันนิษฐํานได้ดังต่อไปนี้
๑. เจํา้ นํายทที่ รงไวท้ กุ ขท์ รงรว่ มพระชนกนําถ ถํา้ มพี ระชนมํายอุ อ่ นกวํา่ เจํา้ นํายทสี่ น้ิ พระชนม์ จะทรงนงุ่ ขําวฉลองพระองคข์ ําว แตถ่ ํา้ มพี ระชนมํายแุ กก่ วํา่ จะทรงนงุ่ ดํา ฉลองพระองคด์ ํา
๒. เจํา้ นํายทรงไวท้ กุ ขม์ ลี ํา ดบั พระญําตชิ นั้ เดยี วกนั แตไ่ มไ่ ดร้ ว่ มพระชนกนําถ ถํา้ มพี ระชนมํายุ ออ่ นกวํา่ เจํา้ นํายทส่ี นิ้ พระชนมจ์ ะทรงนงุ่ ขําวลํายฉลองพระองคข์ ําว หํากแตถ่ ํา้ เจํา้ นํายทสี่ น้ิ พระชนม์ เปน็ พระญําตวิ งศข์ ํา้ งพระชนนี อยํา่ งเชน่ กรมหมนื่ ภมู นิ ทรภกั ดี จงึ ทํา ใหพ้ ระเจํา้ อยหู่ วั รชั กําลท่ี ๕ สมเดจ็ พระเจํา้ นอ้ งยําเธอทงั้ ๒ พระองค์ และพระองคเ์ จํา้ จติ รเจรญิ ทรงชดุ ขําว อยํา่ งไรกต็ ํามกท็ รง นงุ่ ขําวลว้ นเพยี ง ๒ วนั คอื เพยี งวนั ชกั พระศพและวนั พระรําชทําน ซงึ่ นอ้ ยกวํา่ พระเจํา้ รําชวรวงศเ์ ธอ ๑ วนั
๓. เจํา้ นํายทม่ี พี ระชนมํายมุ ํากกวํา่ แตโ่ ดยลํา ดบั พระญําตวิ งศอ์ อ่ นชน้ั กวํา่ เจํา้ นํายทสี่ นิ้ พระชนม์ จะทรงนุ่งน้ําเงินฉลองพระองค์ขําว
๔. ชว่ งวนั งํานพระศพทเ่ี นน้ ควํามสํา คญั กํารนงุ่ ผํา้ ไวท้ กุ ข์ คอื วนั ชกั พระศพ และวนั พระรําช ทํานเพลงิ ส่วนวันกลํางคือวันสมโภชพระศพจะลดหย่อนในระดับหน่ึง
นอกจํากน้ียังพบว่ํา ถ้ําเจ้ํานํายทรงนุ่งห่มไปในงํานพระศพผิดตํามธรรมเนียมจะถูกตําหนิ วํา่ ทํา เกนิ ฐํานะ ดงั ขอ้ ควํามทวี่ ํา่ “ในวนั นนั้ พระบรมวงษานวุ งษทรงผา้ ลายพนื้ ขาวทงั้ สนิ้ แตพ่ ระเจา้ ราชวรวงษเธอ กรมขนุ ภวู ไนยนฤเบนทราธบิ าล กบั พระเจา้ ราชวรวงษเธอ กรมหมนื่ เจรญิ ผลภลู สวสั ดิ ทรงผา้ ขาวลว้ น เหมอื นพระเจา้ บรมวงษเธอ กรมหลวงวรศกั ดาพศิ าล แลสมเดจพระเจา้ บรมวงษเธอ เจ้าฟ้ามหามาลากรมพระบาราบปรปักษ การก็เกินไปสักน้อยด้วยมิใช่เปนบรมวงษเหมือนท่าน”๔ (ราชกิจจานุเบกษา ๒๔๑๙ก: ๓๘๘-๓๙๐)
อย่ํางไรก็ตําม ธรรมเนียมนี้น่ําจะเป็นธรรมเนียมรําชสํานักซ่ึงถ้ําเป็นชําวบ้ํานท่ัวไปคงจะ ไม่จําเป็นต้องปฏิบัติอย่ํางเคร่งครัดหรือไม่ได้ทํา อีกทั้งธรรมเนียมดังกล่ําวนี้น่ําจะมีกํารปรับปรุงใน ช่วงรัชกําลท่ี ๔ เพรําะมีกํารกล่ําวถึงกํารใส่เส้ือ
โกนผมทั้งแผ่นดิน
กํารโกนผมจะปฏิบัติเมื่อบุพกํารีและญําติผู้ใหญ่ได้ตํายลง แต่เนื่องจํากระบบไพร่ มูลนําย ถือว่ําเป็นผู้ที่มีควํามสําคัญ ดังนั้น เม่ือมูลนํายตําย ไพร่ในสังกัดก็จําเป็นต้องโกนผมเพื่อเป็น กํารแสดงควํามเคํารพ ดงั ในประกําศรชั กําลที่ ๔ วํา่ “ขา้ เจา้ บา่ วนายทเี่ จา้ ขนุ มลู นายตาย หญงิ ผวั ตาย หรือบิดามารดาพ่อผัวแม่ผัวตายโกนเพราะเหตุนั้นก็ไม่ว่า หรือญาติอันใกล้ของมูลนายตาย มูลนาย ให้โกนช่วยอย่างศพเจ้าพระยมราช” (มูลนิธิโครงกํารตํารําสังคมศําสตร์และมนุษยศําสตร์ ๒๕๔๘: ๔๕๙)
ดงั นนั้ เมอ่ื ในอดตี สงั คมลมุ่ แมน่ ํา้ เจํา้ พระยํายงั อยใู่ นระบบมลู นํายและมลู นํายทใ่ี หญท่ สี่ ดุ ใน สงั คมคอื พระมหํากษตั รยิ ์ ดว้ ยเหตนุ เี้ อง เมอื่ พระเจํา้ อยหู่ วั เสดจ็ สวรรคต มลู นําย-ไพรจ่ งึ จํา เปน็ ทจี่ ะ ต้องมีกํารโกนผมทั้งแผ่นดิน
๔ ธรรมเนียมกํารนุ่งผ้ําไปในงํานพระเมรุเจ้ํานําย ดูเหมือนจะเป็นเรื่องท่ีเข้มงวดมําก แม้ว่ําในช่วง รัชกําลที่ ๖ แล้ว ก็ตําม ดังกรณีที่เจ้ําพระยําธรรมําธิกรณ์ตําหนิเจ้ํานํายวังหน้ําเรื่องทรงแต่งดําเสด็จไปในงํานพระเมรุ สมเด็จฯ เจ้ําฟ้ํา กรมหลวงพิษณุโลกประชํานําถ (พระเจ้ําวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ําจุลจักรพงศ์ ๒๕๓๑: ๑๕๙)
เสด็จสู่แดนสรวง
๑5๐ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
