Page 154 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 154
ภําพจิตรกรรมที่พระท่ีน่ังทรงผนวช วัดเบญจมบพิตร เล่ําเร่ืองฉํากเหตุกํารณ์ช่วงที่ พระบําทสมเด็จพระจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัวเสด็จสวรรคต จะเห็นว่ําผู้คนในภําพนุ่งขําว และโกนผม และที่สําคัญกําแพงแก้วไม่มีกํารเขียนกํารผูกผ้ําดําผ้ําขําว
อน่ึง กํารโกนผมไว้ทุกข์ทั้งแผ่นดินน่ําที่จะสงวนไว้สําหรับพระมหํากษัตริย์ แม้ว่ําแชรแวส ได้กล่ําวว่ํา ในงํานพระศพของสมเด็จพระมเหสีของสมเด็จพระนํารํายณ์สตรีทั่วทั้งรําชอําณําจักร โกนศรี ษะและแตง่ เครอ่ื งไวท้ กุ ข์ (นโิ กลําส์ แชรวําส ๒๕๕๐: ๑๘๑) จํากขอ้ ควํามของบนั ทกึ ของแชรแวส ชวนให้คิดด้วยว่ํา ขอบเขตของพระรําชอําณําจักรท่ีว่ําน้ีครอบคลุมบรรดําประเทศรําชด้วยหรือไม่ และจะเปน็ ไปไดห้ รอื ไมว่ ํา่ สตรที โี่ กนผมนนั้ เปน็ เพยี งขํา้ ในพระอคั รมเหสเี ทํา่ นนั้ อยํา่ งไรกต็ ําม สะทอ้ น ให้เห็นว่ําในรําชสํานักอยุธยํา ผู้หญิงเป็นผู้มีอํานําจอย่ํางสูง
อยํา่ งไรกต็ ํามในจดหมายการพระศพสมเดจ็ พระรปู วดั พทุ ไธสวรรย์กรงุ เกา่ ในสมยั พระเจํา้ อยหู่ วั บรมโกศไม่มีกํารกล่ําวถึงกํารโกนผมไว้ทุกข์ (สํานักนํายกรัฐมนตรี ๒๕๑๐: ๑๐๗-๑๑๗) แต่ใน พระราชพงศาวดารกรงุ รตั นโกสนิ ทร์ รชั กาลที่ ๓ ตอนทกี่ ลํา่ วถงึ สมเดจ็ พระอมรนิ ทรํามําตย์ สมเดจ็ พระศรีสุริเยนทรํา และสมเด็จพระศรีสุลําลัย เสด็จสวรรคตไม่มีกํารกล่ําวถึงกํารโกนผมทั้งแผ่นดิน (เจ้ําพระยําทิพํากรวงศ์ ๒๕๓๘: ๑๕, ๖๙, ๗๒) เรื่องนี้ไม่ทรําบแน่ชัดว่ําทําไมสมัยหลังจึงไม่มี ธรรมเนียมกํารโกนศีรษะและแต่งเคร่ืองไว้ทุกข์ให้เจ้ํานํายผู้หญิงอีก คงต้องมีกํารศึกษําต่อไป
โกนผมในคราวพระมหาอุปราชทิวงคต
จํากเอกสํารที่หลงเหลือมําถึงสมัยปัจจุบัน ไม่ปรํากฏหลักฐํานเกี่ยวกับงํานพระศพ พระมหําอุปรําชครั้งกรุงเก่ําแต่ประกํารใด หลักฐํานที่เกี่ยวกับงํานพระศพพระมหําอุปรําชปรํากฏ คร้ังแรกในครั้งรัชกําลท่ี ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ คือ เม่ือสมเด็จกรมพระรําชวังบวรมหําสุรสีหนําท เสด็จทิวงคต ในพระรําชพงศําวดํารได้กล่ําวว่ํา “โปรดให้หมายประกาษให้โกนผมท้ังแผ่นดิน เว้นแต่คนผมมวย ผมเปีย ผมจุก สมเดจ์พระเจ้าแผ่นดินใหญ่ไม่ได้ทรงพระองค์เดียว” (เจ้ําพระยํา ทิพํากรวงศ์ ๒๕๓๙: ๑๘๒) กํารโกนผมในครําวนี้น่ําที่จะถือว่ําเป็นกรณีพิเศษ เพรําะในรัชกําลถัดมํา
เสด็จสู่แดนสรวง
๑5๒ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
