Page 242 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 242
อยา่ งเขาพระสเุ มร.ุ .. และเครอื่ งพระเมรนุ นั้ มบี นั แถลงและมขุ ๑๑ ชนั้ เครอื่ งบนจา หลกั ปดิ ทองประดบั กระจก ขนุ สเุ มรทุ พิ ราชเปน็ นายชา่ งอา นวยการ พระเมรใุ หญน่ น้ั มปี ระตู ๔ ทศิ ตง้ั รปู กนิ นรรปู อสรู ทง้ั ๔ ประต.ู ... แลว้ จงึ่ มเี มรทุ ศิ ๔ เมรแุ ทรก ๔ เปน็ ๘ ทศิ ... สารพดั สตั วท์ งั้ ปวงตา่ งๆ นานานครบครนั ตงั้ รอบพระเมรเุ ปน็ ชนั้ กนั ตามที่ แลว้ จงึ่ กนั้ ราชวัติสามชั้น...”
(คาให้การขุนหลวงหาวัด ๒๕๑๕: ๔๐๔-๔๐๕)
ในสว่ นของขอ้ มลู ตอนหนงึ่ จํากคา พรรณนาภมู สิ ถานกรงุ ศรอี ยธุ ยาทกี่ ลํา่ วถงึ แบบอยํา่ งของ พระเมรทุ มี่ สี ํามระดบั ชนั้ คอื เอก โท และตรี มสี ําระสํา คญั ของพระเมรเุ อกวํา่ ยอดเปน็ ปรํางค์ ประดบั ด้วยหน้ําพรหมพักตร์ ปรํางค์ขนําดเล็กรํายล้อมส่วนยอดเรียกว่ําเมรุทิศเมรุแทรก พระเมรุล้อมรอบ ด้วยสํามสร้ําง ที่มุมและกึ่งกลํางของสํามสร้ํางมีพระเมรุยอดปรํางค์ ดังนี้
“...พระเมรุเอก เสายาว ๒๐ วา ขื่อยาว ๗ วา ทรงตั้งแต่ฐานบัดถึงยอดตรี ๔๐ วา มียอดปรางค์ใหญ่ ๑ ฐานปรางค์มีชั้นแว่นฟ้ารอบสองชั้น ถัดชั้นแว่นฟ้าลงมา มรี ปู พรหมภกั ตรป์ ระดบั ยอดฐาน ถดั มามรี ปู เทพนมรอบ ถดั มามรี ปู อสรู แบกฐานบตั ร รอบฐาน ตามช่วงซุ้มคฤหะกุดาคารน้อยๆ น้ัน มีรูปเทพสถิตยประจาอยู่ทุกช่วงซุ้ม แลมุขคฤหกุดาคารใหญ่เปนหน้ามุขซ้อนสองชั้นทั้งสี่มุข ๆ นั้นมียอดปรางค์ย่อมๆ ตั้งอยู่บนหลังคามุขทั้ง ๔ ทิศ ที่เรียกว่าเมรุทิศนั้น ที่ระวางมุขใหญ่ในร่วมมญฑป ท่ีย่อเก็จนั้นมียอดปรางค์ย่อมๆ ตั้งอยู่ระวางมุขนั้นทั้ง ๔ ทิศที่เรียกว่าเมรุแซก... หลัง ราชวัติทึบมีสามสร้างรอบพระเมรุ ที่มุมสามสร้างท้ังสี่ทิศมีพระเมรุยอดปรางค์ ทง้ั สนิ้ ทกุ ทศิ กลางสามสรา้ งระหวา่ งเมรทุ ศิ เปนประตู ๆ ทงั้ ๔ ดา้ นตรงกบั มขุ เมรใุ หญ่ บนซุ้มประตูทั้ง ๔ ด้านเปนพระเมรุยอดปรางค์...”
(วินัย พงศ์ศรีเพียร ๒๕๕๑: ๑๒๖-๑๒๗)
สําหรับพระเมรุโทและตรีมีขนําดเล็กลงตํามลําดับ ไม่มีหน้ําพรหมพักตร์ และลดทอน องค์ประกอบหลํายอย่ํางให้อ่อนช้อยลงกว่ําพระเมรุเอก (วินัย พงศ์ศรีเพียร ๒๕๕๑: ๑๒๗)
ขอ้ มลู ของพระเมรสุ มยั กรงุ ศรอี ยธุ ยําทก่ี ลํา่ วมํานเี้ มอื่ ยอ้ นกลบั ไปพจิ ํารณํารว่ มกบั ภําพถํา่ ย ของพระเมรยุ อดปรํางคส์ มยั รชั กําลที่ ๔ และรชั กําลที่ ๕ จะพบวํา่ มคี วํามสมั พนั ธก์ นั อยํา่ งยงิ่ สะทอ้ น ว่ําขนบธรรมเนียมกํารสร้ํางพระเมรุยังคงสืบสํายต่อเนื่องมําจํากกรุงศรีอยุธยําโดยไม่ขําดตอน ควํามแตกต่ํางที่มีของพระเมรุแต่ละหลังเป็นเพียงรํายละเอียดปลีกย่อยของกํารออกแบบ
อน่ึง หลักฐํานหลํายอย่ํางแสดงให้เห็นว่ําคนต้นกรุงรัตนโกสินทร์พยํายํามทําให้รําชธํานี แหง่ ใหมเ่ ปน็ เหมอื นครงั้ ทกี่ รงุ ศรอี ยธุ ยํารงุ่ เรอื ง อนั ไดช้ อื่ วํา่ “ครง้ั บํา้ นเมอื งยงั ด”ี พระเมรยุ อดปรํางค์ นจี้ งึ สะทอ้ นสํา นกึ ในควํามพยํายํามของคนรนุ่ กรงุ รตั นโกสนิ ทรท์ พี่ ยํายํามทํา ตํามอยํา่ งครงั้ บํา้ นเมอื ง ยังดีน่ันเอง
เสด็จสู่แดนสรวง
๒4๐ ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
