Page 261 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 261
ทิม เมรุทิศ
พระเมรุยอดและปรางค์ประธาน
ฉัตรเบญจรงค์
ฉัตรทอง นาก และเงิน
พระเมรุและส่ิงปลูกสร้ํางในรําชวัติในภําพสี เป็นพระเมรุทรงปรําสําทจัตุรมุขยอดปรํางค์ ๙ ยอด ล้อมรอบ ดว้ ยรําชวตั ทิ บึ ฉตั รทอง นําก และเงนิ ปกั ธงชําย เมรทุ ศิ ทง้ั ๘ ทศิ และสํามสํา้ งในรปู ของระเบยี งคด ลอ้ มรอบ ดว้ ยฉตั รเบญจรงคป์ กั ธงชํายและรําชวตั ทิ รงเครอื่ ง มที มิ ดําบ ๒ หลงั ตง้ั นอกรําชวตั ทิ ํางดํา้ นทศิ ตะวนั ตก
อย่ํางใดไม่ปรํากฏ แต่อนุมํานได้ว่ําคงเป็นพระเมรุทรงบุษบกในลักษณะเดียวกับพระเมรุมําศ พระบําทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัว
พระเมรุมียอดปรํางค์ประธํานเป็นทรงมณฑปย่อมุมไม้สิบสอง ยอดปรํางค์ประธําน มีเชิงกลอนซ้อนลดหลั่นกัน ๕ ชั้น แต่ละชั้นมีเสํารับซุ้มบันแถลงที่หลังคํา ซ่ึงระหว่ํางเสํารับซุ้ม บันแถลงเป็นช่องเกล็ดน่ําจะใช้ระบํายควัน (ประชุมจดหมายเหตุสมัยอยุธยา ภําค ๑ ๒๕๑๐: ๑๑๓) เหนือเชิงกลอนช้ันบนสุดเป็นเหม รองรับยอดปรํางค์รูปทรงผอมเพรียวประดับนภศูลปลํายปักฉัตร ๙ ชั้นติดธงชํายซึ่งน่ําจะได้แก่พระนพปฎลมหําเศวตฉัตร
พระเมรุยังประกอบด้วยมุขทั้ง ๔ ด้ําน ประกอบด้วยฐํานปัทม์ยกเก็จประดับกระจัง ทปี่ ํากฐําน แตล่ ะเกจ็ รองรบั หลงั คํามขุ แตล่ ะชนั้ ฐํานของแตล่ ะเกจ็ เปน็ ทตี่ งั้ ของเสําเหลย่ี มยอ่ มมุ รองรบั เครอ่ื งหลงั คํามขุ มงุ กระเบอ้ื งกําบกลว้ ยและเชงิ ชํายแบบทนี่ ยิ มในสมยั อยธุ ยํา สนั หลงั คําประดบั บรําลี เครื่องลํายองประกอบด้วยช่อฟ้ําและหํางหงส์
หลังคํามุขซ้อนที่ ๒ และหลังคํามุขลดซ้อนที่ ๒ ยังเป็นที่ตั้งของยอดปรํางค์ย่อมๆ ดังเช่น ทเี่ รยี กในคา ใหก้ ารขนุ หลวงวดั ประดทู่ รงธรรม ซงึ่ ยงั เรยี กยอดปรํางคช์ นั้ ในสดุ หรอื บนหลงั คํามขุ ซอ้ น ที่ ๒ ว่ํา “เมรุทิศ” และเรียกยอดปรํางค์ชั้นนอก หรือบนหลังคํามุขลดซ้อนที่ ๒ ว่ํา “เมรุแซก” (เมรุแทรก) ซ่ึงในที่นี้เห็นว่ําคงเรียกสับสนกับ “เมรุทิศทั้งแปดทิศมีสํามสร้ํางตํามรวํางเมรุทิศ” (เจํา้ พระยําทพิ ํากรวงศ์ ๒๕๔๘: ๒๔) จงึ ขอกํา หนดเรยี กชอ่ื ยอดปรํางคย์ อ่ มๆ ดงั กลํา่ ววํา่ “ยอดปรํางค์ บริวํารบนหลังคํามุข” และ “ยอดปรํางค์บริวํารบนหลังคํามุขลด” เป็นยอดปรํางค์รูปทรงเดียวกับ ยอดปรํางค์ประธํานแต่ขนําดเล็กกว่ํา
ราชวัตรทรงเคร่ือง
สามสร้าง
๑3
ยอดปรางค์บริวารบนหลังคามุข
ยอดปรางค์บริวารบนหลังคามุขลด
ราชวัตรทึบและประตู
ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๒5๙
เสด็จสู่แดนสรวง
