Page 263 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 263
สํามสร้ํางในแบบลํายเส้นงํานพระบรมศพสมเด็จพระรูปฯ มีลักษณะเช่นเดียวกับศําลําโถง (แน่งน้อย ศักด์ิศรี และคณะ ๒๕๕๕: ๙๖) บํางแห่งเช่ือว่ําเมรุทิศหรือเมรุแทรกทั้งแปดทิศรอบ พระเมรุใหญ่คือสํามสร้ําง (เกรียงไกร เกิดศิริ ๒๕๕๒: ๑๖๗-๑๙๓) ดังคาให้การขุนหลวงวัดประดู่ ทรงธรรม ทก่ี ลํา่ ววํา่ “หลงั รําชวตั ทิ บึ มสี ํามสรํา้ งรอบพระเมรุ ทมี่ มุ สํามสรํา้ งทง้ั สที่ ศิ มพี ระเมรยุ อดปรํางค์ ทั้งส้ินทุกทิศ กลํางสํามสร้ํางระหว่ํางพระเมรุทิศ เปนประตูๆ ทั้ง ๔ ด้ํานตรงกับมุขเมรุใหญ่ บนซุ้ม ประตูทั้ง ๔ ด้ําน เป็นพระเมรุยอดปรํางค์” (คาให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม ๒๕๕๕: ๕๐) จดหมายพระบรมศพสมเด็จพระรูปฯ ระบุว่ําสํามสร้ํางใช้เป็นที่สําหรับพระสงฆ์นั่งสวด และกล่ําวถึง สมเด็จพระเจ้ําบรมโกศทรงปรนนิบัติพระสงฆ์รับพระรําชทํานฉันภํายใน “สํามส้ํางตะวันออก” (ประชุมจดหมายเหตุสมัยอยุธยา ภาค ๑ ๒๕๑๐: ๑๑๓) รับกันกับภําพกํารถวํายพระเพลิงพระพุทธ สรรี ะทหี่ อเขียน วงั สวนผกั กําด แลเหน็ พระสงฆ์นงั่ พนมมอื อยภู่ ํายในระเบยี งคดรอบพระเมรซุ งึ่ กค็ อื สํามสร้ํางนั่นเอง ดังน้ัน ภําพระเบียงคดท่ีเชื่อมต่อกับเมรุทิศท้ัง ๘ ทิศในภําพงํานพระเมรุสมเด็จ พระเพทรําชําจึงควรได้แก่สํามสร้ําง
๓. ราชวัติทรงเคร่ืองและฉัตรเบญจรงค์ ปริมณฑลรอบพระเมรุในภําพลํายเส้นก้ันด้วย แนวรําชวตั ทิ ส่ี นั รว้ั ประดบั กระจงั หงํายและกระจงั ควํา่ จดุ ตดั กนั ของกํากบําทรวั้ รําชวตั เิ ปน็ รปู ตนี กํา คงตงั้ ใจใหห้ มํายถงึ ลํายประจํา ยํามทนี่ ยิ มประดบั จดุ ตดั กนั ของลํายรําชวตั ิ มเี สําฉตั รเบญจรงค์ ๕ ชนั้ ตดิ ธงชํายอยรู่ ํายรอบ แนวรําชวตั ดิ ํา้ นทศิ ตะวนั ออกหกั ศอกเปน็ มมุ ฉํากเปน็ ชํานยนื่ ขนํานกนั ไปตลอด จนถึงต้นภําพกระบวนรูปสัตว์หิมพํานต์ มีเสําตะลุงที่สุดปลํายรําชวัติท้ัง ๒ ข้ําง
คาให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม กล่ําวไว้ว่ํา “รอบพระเมรุหน้าโรงรูปสัตว์ มีราชวัติ ทรงเครอื่ งทา ดว้ ยไมจ้ รงิ ลอ้ มรอบสามสรา้ ง หนา้ ราชวตั ทิ รงเครอื่ งราชวตั มิ ไี มไ้ ผ่ แลปกั ฉตั รเ์ บญ็ จรงค์ เปนระยะล้อมรอบพระเมรุอีกช้ันหนึ่ง” (คาให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม ๒๕๕๕: ๕๐) ใกล้เคียง กับที่กล่ําวถึงในงํานพระเมรุพระบําทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ําจุฬําโลกมหํารําชว่ํา “หลังสามสร้าง ช้ันนอกมีโรงรูปสัตวรายรอบสามสร้าง มีราชวัตรไม้จริงทรงเครื่อง ฉัตรเบญจรงล้อมโรงรูปสัตว อกี ชน้ั หนง่ึ ” (เจํา้ พระยําทพิ ํากรวงศ์ ๒๕๔๘: ๒๔) จงึ เปน็ ไปไดท้ แ่ี นวรําชวตั ริ อบเมรทุ ศิ และสํามสรํา้ ง ในภําพลํายเส้นและภําพสีนอกรําชวัติด้ํานทิศตะวันตก จะได้แก่ “รําชวัติทรงเคร่ือง”
สิ่งปลูกสร้างนอกราชวัติ
สิ่งปลูกสร้ํางนอกรําชวัติ แบ่งออกเป็น ๔ กลุ่มได้แก่ ๑. ระทําและโรงรํา ๒. ต้นกัลปพฤกษ์ และศําลําฉ้อทําน ๓. โรงสังเค็ด ๔. รําชวัติไม้ไผ่ ฉัตรเบญจรงค์ และพุ่มดอกไม้เพลิง ดังนี้
ระทําดอกไม้เพลิงจํานวน ๑๖ หลัง เรียงสลับกับโรงรําอีก ๑๕ หลัง
๑. ระทาและโรงรา ตอนล่ํางของภําพลํายเส้นแสดงภําพระทําดอกไม้เพลิง ๑๖ หลัง แบบยอดบษุ บก คน่ั สลบั กบั โรงรํา หรอื โรงระบํา ๑๕ หลงั ซง่ึ ใชส้ ํา หรบั แสดงมหรสพเปน็ ตน้ วํา่ โรงโขน
๑3
ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๒๖๑
เสด็จสู่แดนสรวง
