Page 308 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 308
ภําพที่ ๔ พระเมรุสมเด็จพระเจ้ําลูกเธอ เจ้ําฟ้ํา จันทรมณฑลโสภณภัคควดี เมื่อปี พ.ศ.๒๔๐๖
อยํา่ งไรกต็ ําม แมร้ ปู ทรงของปรําสําทยอดปรํางคจ์ ะมคี วํามสมั พนั ธก์ บั สถําปตั ยกรรมเนอ่ื งใน สถําบนั กษตั รยิ ์ ดงั ปรํากฏกํารแกท้ รงของเรอื นยอดพระเมรใุ นสมเดจ็ พระเทพศริ นิ ทรําบรมรําชนิ ี และ กํารสร้ํางพระเมรุต่ํางๆ ทว่ําก็มีควํามเปล่ียนแปลงให้เห็นในกํารสร้ํางพระเมรุเช่นกัน ดังหลักฐําน เชิงประจักษ์ในภําพถ่ํายงํานพระเมรุสมเด็จพระเจ้ําลูกเธอ เจ้ําฟ้ําจันทรมณฑลโสภณภัคควดี เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๐๖ ที่เร่ิมมีกํารตีควํามจักรวําลทัศน์ในกํารแสดงออกผ่ํานงํานสถําปัตยกรรมอย่ํางน่ําสนใจ คือ กํารสร้ํางพระเมรุทรงปรําสําทยอดปรํางค์บนภูเขําจําลองเพ่ือทําหน้ําที่เป็นประธํานมณฑลพิธี ซง่ึ ใชใ้ นกํารฉลองบรมอฐั ขิ องบรู พกษตั รยิ เ์ มอื่ กํารแลว้ เสรจ็ กใ็ ชใ้ นกํารพระเมรใุ นสมเดจ็ พระเจํา้ ลกู เธอ เจํา้ ฟํา้ จนั ทรมณฑลโสภณภคั ควดี ซงึ่ กํารออกแบบพระเมรใุ หป้ ระดษิ ฐํานเหนอื ภเู ขําไดเ้ คยทํา มําแลว้ ในงํานพระเมรใุ นพระเทพศริ ริ นทรําบรมรําชนิ ี แตไ่ มไ่ ดอ้ อกเปน็ ภเู ขําทสี่ งู มํากนกั เปน็ เพยี งกํารออกแบบ ให้ภูเขําที่เลียนแบบธรรมชําติทําหน้ําท่ีแทนชุดฐํานชั้นล่ํางของอําคํารเท่ําน้ัน
นอกจํากนี้ ยงั มพี ระเมรใุ นพระบําทสมเดจ็ พระปน่ิ เกลํา้ เจํา้ อยหู่ วั เมอื่ พ.ศ. ๒๔๐๘ เปน็ อําคําร ทรงปรําสําทยอดทรงปรํางค์ตั้งอยู่เหนือช้ันหลังคําแบบมณฑปซ้อน ๕ ช้ัน ท่ียกช้ันเชิงกลอนสูง จนทําให้ช้ันหลังคําของมณฑปดูเตี้ย และทําให้ช้ันเชิงกลอนกลับดูโดดเด่นเป็นพระเมรุ ยอดปรํางค์ยอดเดียวไม่มียอดบริวําร ซึ่งตํามธรรมเนียมที่ตกทอดมําจํากอยุธยํานั้นต้องสร้ําง เป็นพระเมรุทรงปรําสําทยอดปรํางค์เก้ํายอด เนื่องจํากพระองค์ดํารงพระรําชอิสริยํายศเสมอเท่ํา องค์พระมหํากษัตริย์ หรือหํากจะพิจํารณําว่ํามีพระรําชอิสริยํายศไม่เสมอเท่ําองค์สมเด็จพระมหํา กษัตริย์ก็ควรเป็นแบบแผนของพระเมรุที่มียอดปรํางค์ ๕ ยอดเสียมํากกว่ํา
งานพระเมรุ และสถาปัตยกรรมพระเมรุกับความเปล่ียนแปลง
ในเนอื้ หําสว่ นนมี้ งุ่ อธบิ ํายพระเมรทุ ส่ี รํา้ งขน้ึ ในรชั สมยั พระบําทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลํา้ เจํา้ อยหู่ วั รชั กําลท่ี ๕ ซงึ่ เปน็ ชว่ งเวลําทกี่ รงุ รตั นโกสนิ ทรด์ ํา เนนิ ลมหํายใจมําไดร้ ําวรอ้ ยปี อกี ทง้ั อยภู่ ําย ใต้บริบทแวดล้อมที่สังคมโลกได้โอบล้อมเข้ํามําอย่ํางใกล้ชิด อันนําพําไปสู่กํารตั้งคําถํามในพระรําช หฤทัยของพระองค์ต่อกํารดําเนินไปของงํานพระเมรุ และรูปแบบพระเมรุที่เหมําะสมกับบริบทร่วม สมัยในรัชกําลของพระองค์
อยํา่ งไรกด็ ี จํากกํารศกึ ษําพบวํา่ พระองคย์ งั มไิ ดด้ ํา เนนิ กํารเปลย่ี นแปลงแบบแผนของงําน พระเมรุท่ีถวํายเป็นพระเกียรติยศสูงสุดแด่สมเด็จพระรําชบิดําของพระองค์ กล่ําวคือ พระเมรุใน
เสด็จสู่แดนสรวง
3๐๖ ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
