Page 322 - เสด็จสู่แดนสรวง

เข้ํามํายังรําชสํานักไทย บําทหลวงเดอชัวซีย์บันทึกไว้ว่ํา “ท่านราชทูตได้เชิญพระราชสาส์นและ นาไปประดิษฐานบนราชรถชัย (char de triomphe) ซึ่งมีความวิจิตรตระการตาเหนือเรือบัลลังก์ไป เสียอีก” (เดอ ชัวซีย์ ๒๕๕๐: ๒๒๕)
สํา หรบั กํารถวํายพระเกยี รตแิ ก่พระบรมศพตํามโบรําณรําชประเพณซี งึ่ สบื ทอดมํา แตค่ รง้ั กรุงศรีอยุธยํา กํารอัญเชิญพระบรมศพจํากที่ประดิษฐํานออกสู่พระเมรุมําศถือว่ํามีควํามสําคัญ เปน็ พเิ ศษจงึ อญั เชญิ ดว้ ยกระบวนพระรําชอสิ รยิ ยศกระบวนพยหุ ยําตรําสส่ี ําย(กรมศลิ ปํากร ๒๕๓๙: ๗๖)๒ และต้องใช้พระมหําพิชัยรําชรถสําหรับอัญเชิญพระบรมศพ
ประวัติการสร้างพระมหาพิชัยราชรถและเวชยันตราชรถ
สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ได้มีกํารกล่ําวถึงพระมหําพิชัยรําชรถครั้งแรก ในพระรําชพิธีบรม รําชําภิเษก พระบําทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ําจุฬําโลกมหํารําช เมื่อ พ.ศ.๒๓๒๘ โดยเจ้ําพระยํา อรรคมหําเสนํา ที่สมุหพระกลําโหมได้กรําบทูลในพระรําชพิธีว่ํา “ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาท ปกเกลา้ ปกกระหมอ่ ม ขา้ พระพทุ ธเจา้ ขอพระราชทานทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายพระมหาพชิ ยั ราชรถ เรอื พระทนี่ ง่ั ศรสี มรรถไชย เรอื พระทนี่ งั่ ไกรสรมขุ เรอื กระบวนใหญน่ อ้ ย และเครอื่ งสรรพยทุ ธทง้ั ปวง เมืองเอก โท ตรี จัตวา ท้ังไพร่พลฝ่ายทหาร แด่พระบาทสมเด็จบรมนารถบรมบพิตรพระเจ้าอยู่หัว ขอเดชะ” (เจ้ําพระยําทิพํากรวงศ์ ๒๕๐๓: ๑๐๑)
ตอ่ มําใน พ.ศ. ๒๓๓๘ พระบําทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟํา้ จฬุ ําโลกมหํารําช โปรดเกลํา้ ฯ ใหส้ รํา้ ง รําชรถข้ึนใหม่ ๗ รถ เพ่ือใช้ในพระรําชพิธีถวํายพระเพลิงพระอัฐิสมเด็จพระปฐมบรมมหําชนก โดยปรํากฏในเรื่อง จดหมายเหตุความทรงจาของกรมหลวงนรินทรเทวี ควํามว่ํา “...ปีเถาะสัปตศก พระโองการรบั สง่ั ใหช้ า่ งทา พชิ ยั ราชรถ จะทรงพระโกศพระอฐั ิ ๗ รถ ใหต้ ดั เสาพระเมรตุ ง้ั ทรง ประดบั เครื่องให้เสร็จแล้วแต่ในปีเถาะ...ลุศักราช ๑๑๕๘ ปีมะโรงอัฐศก เชิญพระอัฐิทรงพิชัยราชรถ รถพระ รถชัก(โยง) รถโปรยข้าวตอก รถท่ีน่ังรอง รถจันทร์ ๒...” (กรมศิลปํากร ๒๕๐๑: ๒๔๔)
รําชรถทั้ง ๗ รถนี้ ปัจจุบันนักวิชํากํารเข้ําใจว่ําหมํายถึง พระมหําพิชัยรําชรถ เวชยันต รําชรถ (รถพระที่นั่งรอง) รําชรถน้อย ๓ รถ (ได้แก่ รถพระ, รถชัก(โยง) และรถโปรยข้ําวตอก) และ รําชรถเชิญเคร่ืองหอม (รถท่อนจันทน์) ๒ รถ
อย่ํางไรก็ดี สมเด็จพระเจ้ําบรมวงศ์เธอ กรมพระยําดํารงรําชํานุภําพ ทรงเชิงอรรถไว้ใน พระราชพงศาวดารกรงุ รตั นโกสนิ ทร์ รชั กาลที่ ๒ ตํา่ งออกไปไวว้ ํา่ “ราชรถใหญส่ า หรบั ทรงพระศพมี ๒ หลัง เรียกว่า มหาพิไชยราชรถ หลัง ๑ เวชยันตราชรถ หลัง ๑ ข้าพเจ้าเข้าใจหลัง ๑ สร้างขึ้น เมื่องานถวายพระเพลิงพระอัฐิสมเด็จปฐมบรมวงษ์ เมื่อในรัชกาลที่ ๑ อีกหลัง ๑ เห็นจะสร้างขึ้น
๒ กระบวนแห่เสด็จทํางสถลมํารค กระบวนแห่เสด็จทํางบก โดยกระบวนรําบ หรือกระบวนเดินเท้ํา สมเด็จพระเจ้ํา บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยําดํา รงรําชํานภุ ําพ ทรงระบวุ ํา่ มกี ระบวนตํา่ งกนั ๔ อยํา่ ง คอื “พยหุ ยําตรําใหญ”่ กระบวนเดนิ ๘ สําย ใช้เฉพําะเสด็จเลียบพระนครในพระรําชพิธีบรมรําชําภิเษก “พยุหยําตรํา” (สํามัญ) กระบวนเดิน ๔ สําย มีเคร่ืองสูงกลองชนะแตรสังข์แห่เสด็จในงํานใหญ่ “พยุหยําตรําน้อย” กระบวนเดิน ๒ สํายเหมือนกระบวนรําบ สํามัญแต่มีเคร่ืองสูงกลองชนะแตรสังข์ แห่เสด็จในงํานวิสํามัญแต่ไม่เป็นงํานใหญ่อย่ํางแห่ และ “กระบวนรําบ” กระบวนเดิน ๒ สําย แห่เสด็จโดยปกติสําหรับเสด็จสํามัญหรือเต็มยศอย่ํางน้อย (กรมศิลปํากร ๒๕๓๙: ๗๖)
เสด็จสู่แดนสรวง
3๒๐ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ