Page 40 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 40
งันเฮือนดี
งันเฮือนดี หมํายถึงมีกํารละเล่นรื่นเริงบนเรือนมีคนตําย (ขวัญไม่ตําย)
ในประเพณลี ําวมหี มอลํา หมอแคนเลน่ ขบั ลํา คลอแคน, มอี ํา่ นหนงั สอื กําพยก์ ลอนวรรณกรรม เช่น สินไซ, กําระเกด ฯลฯ แล้วมีเล่นต่ํางๆ เช่น เสือตกถัง ฯลฯ
[งัน หมํายถึง งํานมีกํารละเล่นร้องรําทําเพลงขับลําอึกทึกครึกโครม, เฮือนดี คือ เรือนดี หรือเรือนมีกํารละเล่นเรียกขวัญ (คนตําย) ให้คืนร่ําง]
[สรุปสําระสําคัญจํากสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม ๓ หน้ํา ๘๒๑-๘๒๕]
งํานศพตํามประเพณีลําวในอีสํานมี “มโหสบคบงัน” (มโหสบ กลํายจําก มหรสพ, คบงัน แปลว่ํา ฉลอง, สมโภช, รื่นเริง) เล่ํานิทํานโดยอ่ํานจํากหนังสือผูกใบลํานเป็นทํานอง (เรียก อ่ําน หนังสือ), เล่นดีดสีตีเป่ําร้องรําทําเพลง ขับลําคํากําพย์กลอน กับเล่นว่ําเพลงโต้ตอบ ฯลฯ มีใน วรรณกรรมอีสํานเร่ีืองสังข์ทองว่ํา
ฝูงเคยเหล้นตีตะโพน พิณพาทย์
ขับแข่งฮ้องโคลงฟ้า กาพย์สาร
[สรุปจํากสารานุกรมภาษาอีสานฯ พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.๒๕๓๒ หน้ํา ๑๕๘] งันเฮือนดีหลายวันหลายคืน ถูกปรับเปลี่ยนเป็นสวดอภิธรรมเมื่อหลังรับศาสนา
และอารยธรรมจากอินเดีย-ลังกา สืบจนทุกวันน้ี โดยยกศาสนาพุทธมาเคลือบผี เท่ากับผี เป็นหลักการใหญ่ ส่วนพุทธเป็นอุปกรณ์ประกอบ
เพรําะตํามประเพณีในอินเดีย ไม่มีสวดอภิธรรมงํานศพ “เมื่อมีผู้วํายชนม์ก็จะห่อหุ้มศพ ดว้ ยผํา้ ประดบั ดอกไมว้ ํางบนแคร่ และนํา ไปประชมุ เพลงิ ทนั ท”ี (จํากบทควํามเรอื่ งพธิ เี กยี่ วกบั ควํามตําย ในศําสนําพรําหมณ-์ ฮนิ ดู โดย คมกฤช อยุ่ เตก็ เคง่ ในมตชิ นสดุ สปั ดาห์ ฉบบั ประจํา วนั ที่ ๒๑-๒๗ ตุลําคม ๒๕๕๙ หน้ํา ๘๑)
งนั เฮอื นดใี นอสี าน มคี ํา อธบิ ํายของพระโพธวิ งศําจํารย์ (ตสิ โฺ ส อว้ น) จะคดั มําโดยปรบั ยอ่ หน้ําใหม่ให้อ่ํานง่ําย ดังนี้
“ทบ่ี ํา้ นของผตู้ ํายนน้ั ตงั้ แตว่ นั ทตี่ ํายไป ตอนกลํางคนื มผี คู้ นทรี่ จู้ กั รกั ใครแ่ ลวงศําคณําญําติ พร้อมท้ังเพ่ือนบ้ํานท่ีใกล้เคียงมํางันกันเรียกว่ํางันเรือนดี (คือคนมําประชุมช่วยพร้อมกัน) ------ หญงิ สําวชํายหนมุ่ กม็ ําพดู หยอกเยํา้ กนั ในงํานนี้ ผทู้ เี่ ปํา่ แคนเปนกเ็ อําแคนมําเปํา่ เลน่ หมอลํา พวกทอี่ ํา่ นหนงั สอื เปนกห็ ําหนงั สอื เรอื่ งคํา กลอนโบรําณมําอํา่ น เชน่ เรอื่ งสงั ขศ์ ลิ ปไ์ ชย เรอื่ งกําระเกษ
เหล่ํานี้เปนต้น
แลมีกํารเล่นอีกหลํายอย่ําง เช่นหมํากหําบ (หมํากแยก) เสือกินหมู (เสือกินวัว) หมํากเก้ิง
ตะเวน (เสอื ตกถงั ) หมํากแกง้ ขชี้ ํา้ ง (ทอดไม)้ พวกของเลน่ เหลํา่ นมี้ ชี อบเลน่ อยใู่ นพวกหญงิ สําวชําย หนุ่ม ถ้ําใครแพ้ชนะกันมักมีทุบตีหยอกเย้ํากันในหมู่คณะหญิงสําวชํายหนุ่ม ถ้ําคนที่มีอํายุแล้ว หันไปฟังหนังสือที่เขําอ่ําน
กํารงันเรือนดีชนิดนี้นับต้ังแต่วันท่ีตํายไป บํางทีมีจนถึงวันนําศพไปเผําหรือฝัง ถ้ําเปนผู้ที่ ตระกลู เชอื้ วงศม์ บี นั ดําศกั ดิ์ อยํา่ งมํากงนั กนั ตง้ั เดอื นอยํา่ งนอ้ ยก็ ๓ วนั ๕ วนั ๗ วนั ตํามฐํานํานรุ ปู ของ
เสด็จสู่แดนสรวง
3๘ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
