Page 42 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 42
ขวัญหายต้องเรียกขวัญ
คนตําย ขวัญไม่ตําย แต่ขวัญหํายจํากร่ําง แล้วหลงทํางจนหําทํางกลับไม่ได้ กลับไม่ถูก
ญําติพี่น้องลูกหลํานต้องทําพิธีเรียกขวัญ มีกํารละเล่นเสียงดังเพ่ือสนุกครึกครื้นเฮฮํา หวัง ให้ขวัญได้ยิน จะได้กลับถูกทํางเข้ําร่ํางได้
เ ร ยี ก ข ว ญั ค น ห า ย ป ว่ ย ม ตี วั อ ย ํา่ ง ค ํา เ ร ยี ก ข ว ญั ข อ ง ไ ท ด ํา ใ น เ ว ยี ด น ํา ม โ ด ย ( ห ม อ ) ผ มี ด ด งั น ี ้
“ขวัญเอ๋ย... ยามลงจากฟ้ามาสู่โลกข้างล่างน้ี อย่าได้ไปผิดทาง อย่าผ่านไปทางอื่น ท่ีไม่ถูก ถ้าเส้นทางมันลาบาก ค่อยๆ ลงมา... ขวัญเอ๋ย... อย่าได้หยุดท่ีบ้านที่ไม่รู้จัก ขวัญเอ๋ย... อย่าได้กระจัดกระจายอยู่กลางหาว ถ้าเจ้าไปอยู่เหนือฟ้า ก็จะกลายเป็นบ้า ถ้าเจ้าไปหยุดอยู่บนฟ้า เจ้าก็จะโง่เง่า ลงมาเถอะ ลงมาท่ีพ้ืนดินข้างล่างนี้... กลับมาเรือนของเจ้าเถอะ”
[ประวัติศาสตร์สิบสองจุไท ของ ภัททิยํา ยิมเรวัต พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.๒๕๔๔ หน้ํา ๒๑๙]
เ ร ยี ก ข ว ญั โ ด ย ส นุ ท ร ภ ่ ู พ ธิ เี ร ยี ก ข ว ญั ท ํา ข ว ญั ม ตี วั อ ย ํา่ ง อ ย ใ่ ู น ก ล อ น เ ส ภ ํา ข นุ ช ํา้ ง ข นุ แ ผ น ต อ น กําเนิดพลํายงําม แต่ง (รําว ร.๓-๔) โดยสุนทรภู่ ซึ่งเกิดและเติบโตในสังคมยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์ มีประเพณีเรียกขวัญ สู่ขวัญ ทําขวัญ เป็นที่รับรู้ท่ัวไปว่ํามีในทุกเผ่ําพันธุ์ ทั้งลําว, มอญ, และไทย
สนุ ทรภจู่ งึ แตง่ ทํา ขวญั แบบไทยภําคกลํางแลว้ มกี ํารละเลน่ เปน็ มหรสพแบบลําวกบั แบบมอญ ซึ่งมีชุมชนอยู่เมืองกําญจน์ยุคนั้น
เหตุจํากขุนช้ํางรังแกพลํายงํามที่เป็นลูกติดนํางวันทอง (เกิดจํากขุนแผน) นํางวันทองให้ พลํายงํามเดนิ ปํา่ ตดั ทงุ่ จํากเมอื งสพุ รรณไปหํายํา่ คอื นํางทองประศรี อยเู่ มอื งกําญจนบรุ ี (ทเี่ ขําชนไก)่ นํางทองประศรีเห็นพลํายงํามยังเล็ก เดินทํางกลํางทุ่งนําป่ําดงคนเดียว เกรงว่ําขวัญหํายไม่อยู่กับ เนื้อตัว (ขวัญมีทุกส่วนของร่ํางกําย คนบํางกลุ่มเช่ือว่ําคนเรํามีมํากกว่ํา ๘๐ ขวัญ) จึงทําขวัญ เรียกขวัญคืนมําให้ครบ อย่ําหํายหกตกหล่นกลํางทําง
ทําขวัญตํามประเพณีของชุมชนลุ่มน้ําเจ้ําพระยํา มีตั้งบํายสีแล้วมีเวียนเทียน
บายสี หมํายถึงข้ําวขวัญของเจ้ําแม่ข้ําว (หรือเจ้ําแม่แห่งข้ําว) มําจํากคําเขมร บําย แปล ว่ํา ข้ําว, สี แปลว่ํา ผู้หญิง (มําจํากสตรี) ปัจจุบันนิยมเขียนว่ํา แม่ศรี
เวียนเทียน ปรับปรุงจํากประเพณีอื่น ที่ไม่พรําหมณ์, ไม่พุทธ แต่ยังค้นไม่พบว่ําอะไร? จํากไหน? มีผู้ชี้แนะว่ําน่ําจะได้จํากอินโด-เปอร์เซีย (อิหร่ําน) แต่ไม่แน่ใจ
มกี ลอนเสภําพรรณนําแลว้ สอดแทรกคํา ขบั ลํา ทํา ขวญั เลยี นแบบกลอนเทศน์ หรอื รํา่ ย ดงั นี้
๏ พ่อเมื้อเมืองดง อึดปลาอึดข้าว ขวัญอ่อนร่อนเร่ อยู่ปลายยางยูง ขวัญเผือเมื้อเมิน ฟังซอเสียงอ้อ ข้าวเหนียวเต็มพ้อม ขวัญเจ้าจงมา
เอาพงเป็นเหย้า ขวัญเจ้าตกหาย ว้าเหว่สู่กาย ท้องทุ่งท้องนา ขอเชิญขวัญพ่อ ขวัญพ่อเจ้าจ๋า ข้าวป้อมเต็มป่า สู่กายพลายเอย
เสด็จสู่แดนสรวง
4๐ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ
