Page 84 - เสด็จสู่แดนสรวง

ข้อควํามข้ํางต้นจะเห็นว่ํามีขั้นตอนเริ่มจํากกํารสรงน้ําเพื่อชําระพระบรมศพ จํากน้ัน จึงจะถวํายพระสุคนธ์คือเครื่องหอม ซ่ึงคล้ํายคลึงกับประเพณีของรําษฎรที่มีกํารอําบน้ําทําควําม สะอําดศพ และทําเครื่องสมุนไพรดับกล่ิน ส่วนผู้ที่เป็นประธํานในกํารถวํายน้ําสรงพระบรมศพ คือพระมหํากษัตริย์พระองค์ใหม่ เม่ือถวํายน้ําสรงแล้วจึงจะเชิญพระบรมศพลงพระโกศประดิษฐําน ในพระมหําปรําสําทต่อไป
สํา หรบั นํา้ ทใ่ี ชส้ รงพระบรมศพพระเจํา้ อยหู่ วั บรมโกศ ใน คา ใหก้ ารขนุ หลวงวดั ประดทู่ รงธรรม กล่ําวว่ําประกอบไปด้วย “...น้าหอมแลน้าดอกไม้เทศแลน้ากุหลาบหอมต่างๆ...” (ประชุมคาให้การ กรุงศรีอยุธยารวม ๓ เรื่อง ๒๕๕๓: ๒๙๘) ซึ่งกํารใช้เครื่องหอมนี้สะท้อนอิทธิพลของวัฒนธรรม เปอร์เซีย เพรําะมีสินค้ําสําคัญท่ีมีช่ือเสียงคือน้ํากุหลําบกลั่น เรียกอีกช่ือหนึ่งว่ําน้ําดอกไม้เทศ (ซึ่งคําว่ํา เทศ นี้หมํายถึงต่ํางประเทศ เทียบได้กับคําว่ํา นอก เช่น เมืองนอก ของนอก คําว่ําเทศ ในสมัยโบรําณหมํายถึงแขกเปอร์เซียโดยเฉพําะ (ขุนวิจิตรมําตรํา ๒๕๔๒: ๑๔๒)
การสรงน้าและประดิษฐานพระบรมศพในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์
พระรําชพิธีสมัยรัตนโกสินทร์มีหลํายอย่ํางที่สืบทอดมําจํากสมัยก่อนหน้ําน้ี ผู้ที่เสด็จมํา ประกอบพระรําชพิธีสรงน้ําพระบรมศพในสมัยรัตนโกสินทร์คือพระบรมวงศํานุวงศ์ที่จะได้ข้ึนครอง แผ่นดินสืบต่อจํากพระมหํากษัตริย์ที่สวรรคตไปแล้ว มีรํายละเอียดดังต่อไปน้ี
๑. การสรงน้าพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
เมื่อพระบําทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ําจุฬําโลกมหํารําชเสด็จสวรรคต ณ พระท่ีน่ังไพศําล ทักษิณ เมื่อวันที่ ๗ กันยํายน พ.ศ.๒๓๕๒ พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลท่ี ๒ ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ระบุว่ําหลังจํากสวรรคตแล้ว ในวันรุ่งขึ้นรัชกําลท่ี ๒ หรือสมเด็จ กรมพระรําชวังบวรในขณะนั้น เสด็จพร้อมด้วยพระบรมวงศํานุวงศ์มําถวํายน้ําสรงพระบรมศพ ดังข้อควํามที่ว่ํา
“ความในแผน่ ดนิ พระบาทสมเดจพระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาไลยนนั้ วา่ ครงั้ รงุ่ ขน้ึ วันศุกรแรมสิบสี่ค่าเวลาเช้า สมเดจพระเจ้าอยู่หัวกรมพระราชวังบวรสถานมงคล พระบัณฑูรใหญ่ กับสมเดจพระอนุชาธิราชเจ้าฟ้ากรมหลวงเสนานุรักษซึ่งดารงที่ พระบัณฑูรน้อย พร้อมด้วยพระราชวงษานุวงษฝ่ายน่าฝ่ายในเสดจเข้าไปสรงน้า ทรงเครื่องพระบรมศพสาหรับกระษัตรเสรจแล้ว เชิญพระบรมศพลงพระลองเงิน กรมพระตารวจแห่แต่พระมหามณเฑียรออกประตูสนามราชกิจ”
(เจ้ําพระยําทิพํากรวงศ์ มหําโกษําธิบดี ๒๕๔๘: ๓)
หลักฐํานข้ํางต้นแสดงให้เห็นถึงขั้นตอนกํารประดิษฐํานพระบรมศพท่ีสืบทอดมําจํากสมัย กรุงศรีอยุธยําที่เริ่มจํากถวํายน้ําสรงพระบรมศพ ทรงเคร่ืองพระบรมศพ และอัญเชิญพระบรมศพ ไปประดิษฐําน ณ พระที่นั่ง โดยในชั้นกรุงรัตนโกสินทร์ประดิษฐํานพระบรมศพไว้ ณ พระที่น่ังดุสิต มหําปรําสําท ซึ่งเป็นพระที่นั่งท่ีถ่ํายแบบมําจํากพระท่ีน่ังสุริยําสน์อมรินทร์ในพระรําชวังหลวง กรุงศรีอยุธยํา และใช้เป็นที่ประดิษฐํานพระบรมศพเช่นเดียวกัน
เสด็จสู่แดนสรวง
๘๒ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ