Page 88 - เสด็จสู่แดนสรวง

ที่เสด็จสวรรคตนอกพระบรมมหํารําชวัง ทําให้กํารถวํายสรงน้ําพระบรมศพต้องจัดขึ้น ณ พระที่นั่ง อัมพรสถําน
เมอื่ พระบรมวงศํานวุ งศไ์ ดก้ รําบบงั คมทลู เชญิ สมเดจ็ พระบรมโอรสําธริ ําช เจํา้ ฟํา้ มหําวชริ ําวธุ ข้ึนเถลิงถวัลยรําชสมบัติ ได้มีกํารประชุมองคมนตรีเกี่ยวกับกํารจัดพระบรมศพ ในหนังสือ ประวัติ ต้นรัชกาลที่ ๖ พระรําชนิพนธ์พระบําทสมเด็จพระมงกุฎเกล้ําเจ้ําอยู่หัว ระบุไว้ว่ํา แต่เดิมพระบําท สมเดจ็ พระจลุ จอมเกลํา้ เจํา้ อยหู่ วั ทรงมพี ระรําชปรํารภวํา่ ใหต้ งั้ พระบรมศพ ณ พระทนี่ งั่ อนนั ตสมําคม ทปี่ ระชมุ พจิ ํารณําเหน็ วํา่ เกดิ จํากพระรําชดํา รทิ จี่ ะโปรดเกลํา้ ให้ สมเดจ็ เจํา้ ฟํา้ มหําวชริ ําวธุ เปน็ ผสู้ ํา เรจ็ รําชกําร แล้วพระองค์จะประทับอยู่ ณ พระรําชวังสวนดุสิต แต่กํารก็ยังมิได้ดําเนินไปอย่ํางที่ทรง พระรําชปรํารภ อกี ทงั้ พระทน่ี งั่ อนนั ตสมําคมยงั สรํา้ งไมเ่ สรจ็ ทปี่ ระชมุ จงึ มมี ตใิ หอ้ ญั เชญิ พระบรมศพ ประดษิ ฐําน ณ พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหําปรําสําทตํามโบรําณรําชประเพณี และใหม้ ที หํารอยํา่ งใหมใ่ นกระบวน อญั เชญิ พระบรมศพแทนทหํารแบบเกํา่ ทแี่ ตง่ ชดุ เสนํากฏุ (พระบําทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลํา้ เจํา้ อยหู่ วั ๒๕๕๕: ๔๙-๕๐)
หลักฐํานที่กล่ําวถึงกํารจัดเตรียมพระบรมศพ และขั้นตอนกํารสรงน้ําพระบรมศพคือ จดหมายเหตพุ ระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระประชวรจนถงึ สวรรคต ของพระยําบรุ ษุ รัตนรําชพัลลภ (นพ ไกรฤกษ์) บันทึกขั้นตอนกํารจัดเตรียมพระบรมศพไว้ว่ํา “...เชิญพระองค์ เลอื่ นไปหนนุ กบั พระเขนย จดั ตบแตง่ พระเขนยและผํา้ ลําดพระท่ี ทง้ั จดั แตง่ พระองคใ์ หเ้ รยี บรอ้ ย แลว้ พระเจ้ําน้องยําเธอ กรมขุนสรรพสิทธิ์ กับข้ําพเจ้ําถวํายพระภูษําคลุมพระบรรทมคนละข้ําง พระนําง เจ้ําสุขุมําลมํารศรี พระรําชเทวี ประทับเป็นประธํานอยู่ด้วย คร้ันจัดเรียบร้อยปิดพระวิสูตรแล้ว กรําบถวํายบังคมลํากลับลงไปข้ํางล่ําง...” (พระยําบุรุษรัตนรําชพัลลภ ๒๕๕๓: ๑๕๕)
กํารสรงน้ําพระบรมศพพระบําทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัว แบ่งเป็น ๒ ช่วง คือ ตอนเช้ําสําหรับฝ่ํายใน และตอนบ่ํายสําหรับฝ่ํายหน้ํา พระยําบุรุษรัตนรําชพัลลภ (นพ ไกรฤกษ์) บันทึกไว้ว่ํา “...ข้าพเจ้าได้ขึ้นไปเฝ้ากราบถวายบังคมพระบรมศพอีกครั้งหน่ึงพร้อมด้วยเจ้าหมื่น สรรเพธภกั ดี เจา้ หมนื่ เสมอใจราช และหลวงศกั ดนิ์ ายเวร (ม.ร.ว.อรณุ วงศ)์ พรอ้ มกนั อญั เชญิ พระบรมศพ จากพระแท่นที่พระบรรทมไปประทับพระแท่นสาหรับสรง แล้วรื้อพระแท่นที่บรรทมออก สมเด็จ พระนางเจา้ สวา่ งวฒั นาพระบรมราชเทวปี ระทบั เปน็ ประธานในการถวายนา้ สรงพระบรมศพเปน็ สว่ น ฝ่ายใน คร้ันแล้วจึงเชิญพระบรมศพข้ึนพระแท่นที่จัดไว้ใหม่สาหรับพระเกียรติยศ เพื่อถวายน้าสรง พระบรมศพเปน็ พระราชพธิ ตี อนบา่ ย...” (พระยําบรุ ษุ รตั นรําชพลั ลภ ๒๕๕๓: ๑๕๕-๑๕๖) สว่ นฉลอง พระองค์ขณะนั้น ม.จ.จงจิตร ถนอม ดิศกุล กล่ําวว่ํา “อยู่บนพระแท่น ทรงพระภูษําแดงลอยชําย” (สุลักษณ์ ศิวรักษณ์ ๒๕๕๕: ๑๔๔)
อย่ํางไรก็ตําม กํารถวํายน้ําสรงพระบรมศพของเจ้ํานํายและข้ํารําชกํารฝ่ํายหน้ําได้มี กํารกําหนดไว้ในเวลํา ๑๔.๐๐ น. แต่เลื่อนมําเป็น ๑๖.๐๐ น. เนื่องจําก “กํารตระเตรียมต่ํางๆ ไม่พร้อมได้ทัน” (พระบําทสมเด็จพระมงกุฎเกล้ําเจ้ําอยู่หัว ๒๕๕๕: ๕๑) สําเหตุดังกล่ําวนั้น นํายแพทย์มัลคอล์ม สมิธ นํายแพทย์ประจํารําชสํานัก ได้อธิบํายไว้ว่ําเนื่องจํากรัชสมัยที่ยําวนําน
เสด็จสู่แดนสรวง
๘๖ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ