Page 150 - Gramatyka dla praktyka III wersja flipbook 2024

GRAMATYKA DLA PRAKTYKA
ZDANIA ZŁOŻONE I SPÓJNIKI

ZDANIA ZŁOŻONE I SPÓJNIKI

Zdania złożone zawierają co najmniej dwa orzeczenia, np. Wróciliśmy do domu, kiedy skończyliśmy pracę. Jestem zmęczona i boli
mnie głowa, ale muszę napisać raport.

PODMIOT I ORZECZENIE W ZDANIU ZŁOŻONYM

1. Podmiot w zdaniach składowych może być taki sam, np. Studenci piszą egzamin, a potem (oni) idą na imprezę. Anna szuka
klucza, który (ona) zgubiła wczoraj lub różny, np. (my) Chcemy jechać nad morze, ale góry są bliżej. Maria martwi się, że Karol
nie zda egzaminu.
2. Zdania składowe w zdaniu złożonym najczęściej zawierają czasowniki w formie osobowej, np. Autobus nie przyjechał, więc
spóźniliśmy się na wykład.
3. Istnieją też zdania z czasownikiem w formie nieosobowej lub w formie bezokolicznika, np. Proszę powiedzieć, co trzeba zrobić
w tej sprawie. Nie wiem, co założyć.
4. Możliwe jest również pominięcie czasownika, o ile znaczenie zdania pozostaje zrozumiałe, np. Spotkamy się tam, gdzie
(spotkaliśmy się) wczoraj.

RODZAJE ZDAŃ ZŁOŻONYCH

Między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym zachodzą różne relacje:
1. Zdania mogą być niezależne od siebie i mogłyby istnieć jako dwa osobne zdania, np. Czekam na ciebie już godzinę i jestem
t e o r i a 2. Zdania mogą się wzajemnie określać i/lub uzupełniać albo jedna czynność może wynikać z drugiej, np. Spotkałam koleżankę,
zdenerwowana. – Czekam na ciebie już godzinę. Jestem zdenerwowana.
której bardzo nie lubię. Sekretarka jest chora, dlatego muszę odbierać telefony.

ŁĄCZNIKI W ZDANIACH ZŁOŻONYCH

1. Między zdaniami składowymi występują łączniki, np. spójniki lub zaimki. W funkcji łączników mogą też wystąpić inne wyrażenia,
np. Bardzo mi pomogła, to znaczy posprzątała mieszkanie i ugotowała obiad. Istnieją również zdania bez łącznika, np. Jadł szybko
chleb, popijał mlekiem.

spójniki zaimki inne wyrażenia

albo / lub / czy
ale / lecz / a / jednak / natomiast
ani
czyli kto / co
dlatego / więc jaki / jaka / jakie
i / oraz który / która / które to znaczy / to jest
aby / by / żeby gdzie / skąd / dokąd jak również / a także
bo / dlatego że / gdyż / ponieważ kiedy / gdy
choć / chociaż jak
jeśli / jeżeli
mimo że / pomimo że
że

2. Łącznik wpływa na znaczenie zdania, np.: Jestem zmęczona, więc pójdę wcześniej spać. Jestem zmęczona, ale nie pójdę wcześniej
spać. Pójdę wcześniej spać, bo jestem zmęczona.
3. Wszystkie spójniki oraz zaimki gdzie, skąd, dokąd, jak, kiedy, gdy są nieodmienne, natomiast zaimki kto, co, jaki, który odmieniają
się, np. To jest sukienka, którą ostatnio kupiłam. Nie powiedział mi, kogo zaprosił na urodziny.
4. Przed zaimkiem łączącym zdania może być użyty przyimek, np. Nie powiedziałeś, dla kogo to kupiłeś. Gdzie jest koleżanka,
na którą czekamy? Nie wiem, z kim ona spotkała się w czwartek.
5. O formie zaimka decyduje orzeczenie zdania, w którym jest łącznik, lub towarzyszący mu przyimek. Nie znam kobiety, z którą
pracujesz. Gdzie jest samochód, którym przyjechałeś?

148