Page 153 - Gramatyka dla praktyka III wersja flipbook 2024

Uwaga!
Używając następujących spójników, należy zwrócić uwagę na występujące między nimi różnice znaczeniowe typowe dla języka
polskiego:

Spójnika i używamy w zdaniach opisujących akcje współistniejące, np. Jeżdżę na rowerze i świetnie się ZDANIA ZŁOŻONE I SPÓJNIKI
bawię lub opisujących te same okoliczności (określenia podmiotu lub orzeczenia), np.
Wczoraj się źle czułam i dzisiaj też źle się czuję.
a / i
Kiedy w zdaniach składowych opisane są okoliczności przeciwstawne, używamy spójnika a, np.
W domu mam porządek, a w pracy mam bałagan. Wczoraj jadłam kotlety, a dzisiaj jem kluski.
Halina jest młoda, a Witold jest stary. Karol śpiewa pięknie, a Michał fatalnie.

Lub i albo używamy, aby pokazać możliwe opcje, np. Dzisiaj pójdę na spacer albo będę oglądać serial.
Kupię sobie nową czapkę lub będę chodziła w starej.
albo / lub / czy
W pytaniach, w których prosimy o wybór jednej z opcji, możliwe jest użycie tylko słowa czy, np.
Chcesz kawę czy herbatę? Idziesz na spacer czy będziesz oglądać serial?

Jednak wprowadza informację stojącą w opozycji do tej, którą przedstawia pierwsze zdanie, np.
Marian ma dużo pieniędzy, jednak żyje bardzo skromnie.
jednak / natomiast
Natomiast wprowadza dodatkową informację, która nie łączy się w oczywisty sposób z treścią
pierwszego zdania, np. Marian ma dużo pieniędzy, natomiast jego matka korzysta z pomocy społecznej. t e o r i a

W funkcji spójników gdy i kiedy używa się potocznie zaimka jak, np. Jak miałem pięć lat, lubiłem
gdy / kiedy / jak zbierać grzyby. W tekstach oficjalnych zaleca się jednak użycie gdy lub kiedy, np.
Zadzwonimy, kiedy otrzymamy paczkę.

POZYCJA ŁĄCZNIKA W ZDANIU
1. Łącznik z reguły znajduje się na początku jednego ze zdań składowych, np. Jedziesz do domu czy zostajesz tutaj?
2. Niektóre łączniki mogą wystąpić wewnątrz zdania składowego, np. Ja jem lody, Marian natomiast je czekoladę.
3. Łączniki albo oraz ani mogą być powtórzone w obu zdaniach składowych, np. Albo zaczniesz z nami współpracować, albo
pójdziemy na policję. Ani nie zadzwonił do mnie, ani nie odwiedził mnie w szpitalu.

INTERPUNKCJA W ZDANIU ZŁOŻONYM
1. Zawsze stawiamy przecinek w zdaniach:
• bezspójnikowych, np. Pada deszcz, wieje okropny wiatr. Najpierw pójdę na zakupy, potem ugotuję obiad.
• połączonych zaimkiem, np. Nie wiem, gdzie jest urząd miasta. Nie powiedział mi, o której będzie.
• połączonych spójnikami a, ale, lecz, że, aby, by, żeby, jeśli, jeżeli, gdy, gdyż, bo, dlatego, np. Pojechałam tam, bo chciałam się z nim
spotkać. Nie zdążysz na pociąg, jeśli teraz nie wyjdziesz.
• połączonych spójnikami złożonymi, np. dlatego że, mimo że, chyba że – przed całym wyrażeniem, np. Nie jem jajek, dlatego
że mam wysoki cholesterol. Idę do pracy, mimo że jest święto.
2. Nie stawiamy przecinka w zdaniach połączonych spójnikami i, oraz, albo, bądź, czy, ani, np. Dzisiaj Basia była w pracy i pojechała
na zakupy oraz odebrała ubrania z pralni. Jednak gdy te spójniki są w zdaniu powtórzone, wtedy przed drugim takim samym
spójnikiem (i następnymi) stawiamy przecinek, np. Nie mamy jeszcze konkretnych planów na wakacje. Albo pojedziemy nad morze,
albo zostaniemy w domu i zrobimy remont.
3. Uwaga! Przed spójnikiem czy stawiamy przecinek, kiedy ma on znaczenie inne niż albo, np. Nie wiem, czy wrócę przed 22.00, ale:
Idziemy spać czy oglądamy film? Jeśli spójnik czy łączy rzeczowniki lub przymiotniki w zdaniu pojedynczym również nie stawiamy
przed nim przecinka, np. Zjemy zupę pomidorową czy ogórkową? Pójdziemy do kina czy do teatru?

151