Page 157 - Gramatyka dla praktyka II wersja flipbook 2024

TRYB ROZKAZUJĄCY

Tryb rozkazujący czasownika służy do wyrażania:
– poleceń – Przeczytajcie ten artykuł.
– sugestii i rad – Kup jej kwiaty!
– życzeń – Niech szybko wracają do zdrowia. TRYB ROZKAZUJĄCY
– próśb – Dajcie mi pięć minut.
– rozkazów – Niech się pan zatrzyma!

FORMY OSOBOWE TRYBU ROZKAZUJĄCEGO

lp. lm.

ja – my kupujmy
ty kupuj wy kupujcie
on, ona, ono niech kupuje oni, one niech kupują

TWORZENIE TRYBU ROZKAZUJĄCEGO

Tryb rozkazujący tworzymy od form osobowych czasowników w czasie teraźniejszym i przyszłym prostym. Występujące w tych t e o r i a
formach alternacje powtarzają się w trybie rozkazującym, np. wysłać – ty wyślesz, on wyśle, wyślij!

Sposób 1
Temat trybu rozkazującego czasowników koniugacji -ę, -esz, -ę, -isz/-ysz i -em, -esz tworzy się od formy 2. os. lp. czasu teraźniejszego
(w przypadku czasowników dokonanych od 2. os. lp. czasu przyszłego prostego). Temat trybu rozkazującego czasowników koniugacji
-am, -asz tworzy się od formy 3. os. lm. Do tak utworzonego tematu dodaje się końcówki osobowe.
tryb rozkazujący
koniugacja 2. os. lp. usuwamy
(2. os. lp.)
-ę, -esz pijesz -esz pij
-em, -esz zrozumiesz -iesz zrozum
-ę, -isz mówisz -isz mów
-ę, -ysz leżysz -ysz leż

3. os. lm.

-am, -asz czytają -ą czytaj

Sposób 2
Alternatywnym sposobem tworzenia trybu rozkazującego jest użycie jako podstawy 3. os. lp. czasu teraźniejszego, np. bierze, myśli
(dla czasowników dokonanych – czasu przyszłego prostego, np. zrobi, kupi).

koniugacja 3. os. lp. usuwamy tryb rozkazujący
(2. os. lp.)
-ę, -esz pisze -(i)e pisz
-em, -esz zrozumie -(i)e zrozum
-ę, -isz mówi -i mów
-ę, -ysz leży -y leż

-am, -asz czyta dodajemy -j czytaj

Formy 3. os. trybu rozkazującego lp. i lm. oraz formy grzecznościowe pan, pani tworzy się opisowo, dodając partykułę niech do
czasownika w 3. os. lp. lub lm., np. Niech pani zaczeka tutaj. Niech on już idzie. Niech dostawcy zadzwonią do centrali.

Formy 1. i 2. os. lm. tworzymy poprzez dodanie końcówek -my lub -cie do formy 2. os. lp., np. Czytaj książkę. Czytajmy książkę. Czytajcie
książki.

155