Page 85 - ΤΠΕ και Συνεργατική Δημιουργικότητα

3.2 Εργαλεία Νοητικής και Εννοιολογικής Χαρτογράφησης

Εννοιολογικός Χάρτης

Ο εννοιολογικός χάρτης (ΕΧ) που αναπτύχθηκε από τον J. Novak (Novak and Gowin, 1984)
βασιζόμενος στη θεωρία της μάθησης με νόημα του Ausubel (Ausubel,Novak, and Hanesian,
1978) στη δεκαετία του ’70, αποτελεί μια από τις διδακτικές τεχνικές και στρατηγικές
μάθησης που έχει ως σκοπό να ενισχύσει την εποικοδομητική και νοηματική μάθηση.

Στο Σχήμα 3.2.1 παρουσιάζεται ένας ΕΧ που αναπαριστά τις βασικές ιδέες στις οποίες
στηρίχθηκε η κατασκευή/χρήση των ΕΧ. Ένας ΕΧ αποτελείται από κόμβους και
από συνδέσμους.

Οι κόμβοι αναπαριστούν τις έννοιες (αντικείμενα ή γεγονότα ή ένα σύνολο από
αντικείμενα/γεγονότα) και κάθε κόμβος έχει μια ετικέτα. Οι σύνδεσμοι προσδιορίζουν τις
σχέσεις μεταξύ των εννοιών (ή αιτίες που προκαλούν ένα γεγονός) περιγράφοντας πώς μια
έννοια συνδέεται με μια άλλη. Δύο κόμβοι συνδέονται μεταξύ τους με μια γραμμή, με ή
χωρίς κατεύθυνση (όταν η σχέση δεν έχει κατεύθυνση αφορά μια ιεραρχική σχέση), και η
γραμμή έχει μια ετικέτα που προσδιορίζει τη σχέση μεταξύ των δύο συνδεόμενων εννοιών. Η
βασική έννοια που περιγράφεται από τις έννοιες στις οποίες αναλύεται (συνήθως
απεικονίζεται στην κορυφή του χάρτη) καλείται κεντρική έννοια (central concept). Η
τριάδα Έννοια-Σύνδεσμος-Έννοια δημιουργεί μια πρόταση (proposition).

Ουσιαστικά, ένας ΕΧ αποτελεί μια διαγραμματική αναπαράσταση συνδέσεων μεταξύ δύο ή
περισσοτέρων εννοιών με τη μορφή προτάσεων προβάλλοντας και αναδεικνύοντας τις
συνδέσεις και τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών. Οι συνδέσεις μπορεί να είναι σύνθετες
συνδέσεις (cross-links) και αναπαριστούν τις σχέσεις μεταξύ εννοιών που βρίσκονται σε
διαφορετικές περιοχές/πεδία του χάρτη π.χ. η σύνδεση-πρόταση «Οξεία είναι μικρότερη από
90 μοίρες» στο Σχήμα 3.2.2 είναι σύνθετη σύνδεση. Η κατασκευή ενός εννοιολογικού χάρτη
84