Page 70 - ภาษาไทยประถม

70 | ห น า

เรื่องที่ 5 สํานวนภาษา

สํานวนภาษา

สํานวนภาษา หมายถึง ถอยคําที่มีลักษณะพิเศษ ใชเพื่อรวบรัดความที่ยาวๆ หรือเพื่อ
เปรียบเทียบ เปรียบเปรย ประชดประชัน หรือเตือนสติ ทําใหมีความหมายลึกซึ้งยิ่งกวาถอยคํา

ธรรมดา สํานวนภาษามีความหมายคลายกับโวหารซึ่งรวมถึงอุปมาและอุปไมย

บางครั้งจะเรียกซอนกันวา สํานวนโวหาร คนไทยใชสํานวนหรือสํานวนภาษามานานจนถึงปจจุบัน

จึงมีสํานวนภาษารุนเกาและสํานวนที่เกิดขึ้นใหม สํานวนภาษาเปนวัฒนธรรมทางภาษาซึ่งเปนมรดก
ตกทอดมาถึงปจจุบัน และสืบสานมาเปนสํานวนภาษารุนใหมอีกมากมาย

ภาษาไทยที่เราใชพูดจาสื่อสารกันนั้น ยอมมีสองลักษณะ ลักษณะหนึ่งคือ เปนถอยคํา

ภาษาที่พูดหรือเขียนกันตรงไปตรงมาตามความหมาย เปนภาษาที่ทุกคนฟงเขาใจกัน อีกลักษณะ

หนึ่งคือถอยคําภาษาที่มีชั้นเชิงผูฟงหรือผูอานตองคิดจึงจะเขาใจ แตบางครั้งถาขาดประสบการณด

านภาษาก็จะไมเขาใจ ภาษาที่มีชั้นเชิงใหอีกฝายหนึ่งตองคิดนี่เอง คือสํานวนภาษา บางคนเรียกวา
สําบัดสํานวน สํานวนภาษามีสักษณะตางๆ ดังกลาวขางตนนั้นเรียกแตกตางกัน ดังนี้

1. สํานวน คือ สํานวนภาษาที่ใชเพื่อเปนการรวบรัดตัดขอความที่ตองพูดหรืออธิบาย

ยาวๆ ใหสั้นเขาใชเพียงสั้นๆ ใหกินความหมายยาวๆ ได เชน

ปลากระดี่ไดน้ํา หมายถึง แสดงกิริยาทาทางดีดดิ้นราเริง
ที่เทาแมวดิ้นตาย ที่ดินหรือเนื้อที่เพียงเล็กนอย ไมพอจะทํา

ประโยชนอะไรได

เลือดเย็น ไมสะทกสะทาน เหี้ยม

แพแตก พลัดพรากจากกันอยางกระจัดกระจาย ไมอาจ
จะมารวมกันได

ไมมีปมีกลอง ไมมีปมีขลุย ไมมีเคามากอนเลยวาจะเปนเชนนี้ จูๆ ก็เปน

ขึ้นมา หรือตัดสินใจทําทันที

รักดีหามจั่ว รักชั่วหามเสา หมายถึง ใฝดีจะมีสุข ใฝชั่วจะพบความลําบาก

สวยแตรูป จูบไมหมอม มีรูปรางหนาตางาม แตความประพฤติและ
กิริยามารยาทไมดี

อดเปรี้ยว ไวกินหวาน อดใจไวกอน เพราะหวังสิ่งที่ดี สิ่งที่ปรารถนา

ขางหนา