Page 16 - Gazeta Fjala

16 E SHTUNË OP-ED ONLINE 24 ORË @
www.fjala.al
18 JANAR 2020

EDITORIAL

Fjala do të jetë e lirë

REDAKSIONALE

ë qytetin gjerman të Maincit, afro nanciare që mbart krahasimisht me median shoqatat e gazetarëve në vend dhe
600 vite më parë, nisi punën online, dhe për të dytët, për shkak të humbjes ato ndërkombëtare. Edhe pa këtë
shtypshkronja e parë në botë, së ekskluzivitetit të lajmit të fundit, i cili kon- ligj media shqiptare kishte prob-
Nshtypshkronja e Gutenbergut, sumohet në kohë reale në televizion dhe por- lematikat e saj të vjetra të profe-
duke printuar librat e më tej gazetat në forma- talet online. sionalizmit, të censurës dhe auto-
tin që njohim ende sot. Pas 6 shekujsh rezis- Gazeta “Fjala” del sot në print në numrin e censurës që rrjedhin nga lidhjet e
tencë, vetëm në dy dekadat e fundit ekzistenca saj të parë, duke i besuar lexuesit dhe gazetar- interesave të pronarëve të medias
e letrës së printuar u vu në pikëpyetje të forta isë profesioniste dhe duke marrë përsipër me politikën.
përballë revolucionit digjital, duke na e sjellë riskun e “betejës” me detin e madh të informa- Por, pavarësisht nga problemet,
librin dhe gazetën në një ekran kompjuteri apo cionit online. “Fjala” sot vjen si një besëlidhje gazetarët që kanë punuar për të
telefoni pa qenë nevoja të kalojë në lastrat e e re me lexuesin, me shpresën e vazhdimësisë vërtetën e kanë gjetur gjithmonë
shtypit dhe pa e ndier erën e plumbit që tha- në një moment të vështirë për printin, kur di- kanalin e tyre të komunikimit me publikun. një sipërmarrje të guximshme, kur shumë me-
het në letër. sa gazeta të vjetra në treg janë mbyllur ose ja- Ekipi i ri i gazetës “Fjala” beson te liria e shpre- dia print (gazeta të përditshme), po bien njëra
Gazetat më të mëdha në botë e vunë në dis- në drejt mbylljes. hjes dhe do të angazhohet t’i shërbejë lexuesit, pas tjetrës nën siglën “Mbyllet” ne besojmë,
kutim ekzistencën e tyre tradicionale në print, Beteja më e fortë që e pret “Fjalën” është pasi nuk mund të ketë liri të mendimit pa njo- duke ardhur pranë lexuesit më shkrime të
duke iu përshtatur epokës së re. Por, pavarë- beteja me lirinë dhe profesionalizmin. hur realitetin ku jetojmë. Për të cituar nenin thelluara, analiza përtej së sotmes dhe në ru-
sisht parashikimeve, “vdekja e Gutenbergut” Liria e shtypit në Shqipëri, sipas indeksit të 19 të Deklaratës Universale të të Drejtave të ajtje të parimeve kryesore të gazetarisë; të vër-
nuk është përfundimtare, për sa kohë do të “Reporterëve pa Kufij”, është në fashën por- Njeriut: “liria e mendimit dhe e shprehjes” tetën dhe paanshmërinë.
ketë akoma lexues që e duan dhe i besojnë lid- tokalli, që nënkupton “situatë problematike”, nënkupton të drejtën “e kërkimit, marrjes dhe Në këtë drejtim, “Fjala” do të punojë që të
hjes së prekshme me gazetën dhe librin. një fashë ku gjenden sot 37% e vendeve në botë, shpërndarjes së informacionit dhe ideve ketë fjalët e duhura, fjalët e vërteta, pa u
Botimi i një gazete print sot është kthyer në përfshirë dhe SHBA-në. Një ligj i ri i miratuar përmes çdo medie dhe pavarësisht nga kufi- shqetësuar që të bëjë marrëveshje shitblerjeje
një përpjekje donkishoteske për botuesit dhe nga mazhoranca jep sinjale për përkeqësimin jtë”. apo censure për fjalët. “Fjala” do të jetë e vër-
gazetarët. Për të parët, për shkak të kostove fi- e kësaj situate dhe është kundërshtuar fort nga Profesionalizmi do të jetë kryefjala jonë. Për tetë! “Fjala” do të jetë e lirë!

OPINION

Shqipja, muhalebishtja dhe

administrata e gërmave të harruara

NGA ERJON UKA
hqetësimi i profesor Gjovalin Shkur- munikime elektronike zyrtare e shumë shpe-
tajt për shqipen nuk është i pabazë. jt do t’i shohim në shkresa. E nëse çuditemi,
Në një ndërhyrje publike pak kohë me siguri do të jetë faji ynë.
Smë parë, ai bëri thirrje që politikanët Ernesto Sabato thoshte se të gjithë shkrim-
të vlerësohen edhe nga gjuha shqipe, e cila në tarët e mëdhenj shkruajnë me thjeshtësi, por
vitet e fundit po i ngjan gjithmonë e më shumë në kurriz të punës së madhe. Fundja, duke
një ngrehine që rrëmohet nga të gjitha anët. lexuar një roman të gjithë mendojmë se mund
Madje propozimi shkoi edhe më tej, që të të shkruajmë lehtësisht si Tolstoi apo Sten-
zgjedhurit t’i nënshtrohen edhe provimit të dali, gjersa e provojmë diçka të tillë. Gjuha
gjuhës shqipe, një ide kjo e propozuar nga Is- kërkon angazhim dhe nuk mund të vijë dhu-
mail Qemali që në vitin 1913 kur thoshte se ratë nga hiçi.
“Të gjithë ata që dëshirojnë të qëndrojnë në Në fakt, beteja e ftohtë në distancë mes
Administratën Shtetërore, duhet të japin shkrimtarëve dhe gramatikanëve ka kohë që
provën se dinë gjuhën shqipe.” zhvillohet. Ndoshta vetëm Shekspiri e pati
Nuk mbetet pas as administrata shtetërore, luksin që për çdo koncept të cilit nuk i gjente
në fakt “administrata e gërmave të harruara”. fjalën, ta shpikte atë, pa pasur frikën e syve
Po bëhet thuajse normalitet që në shkresa të rreptë të gardianëve të gjuhës. Në total, ja-
zyrtare të mungojnë “ë” apo “ç”, aq sa edhe në 1700 fjalë të shpikura nga ai. Ketë gjë Er-
kur i sheh ndonjëherë të duken si fosile të një nesto Sabato e arsyetonte me faktin se gjuha
epoke tjetër që mund të jenë ringjallur vetëm e jetës dhe gjuha e letërsisë nuk u binden
nga tekstet e përdorura dhe manualët teknikë ligjeve të rrepta pasi qëllimi i tyre nuk është
që shiten buzë Lanës. Apo sheh të ngatërro- sa Octavio Paz nuk hezitonte të profetizonte lajmëronte se shumë fjalë si “më whatsapp” të thonë të vërteta, por të arrijnë fitore. Nga
het ashtu si në gjuhën e folur “gj” me “xh” dhe se “Një komb shthuret kur nis të shthuret (për të thënë “më shkruaj në WhatsApp”), ana tjetër, gjuha e shkencës ka përgjegjësinë
“ç” me “q”. E për të mos zënë në gojë fjalët gramatika dhe gjuha e tij”. Drithëruese apo “më venmo” (për të kërkuar transfertë parash t’i qëndrojë stoike tundimeve, pasi ajo duhet
tërësisht gabim, të pakuptimta apo jashtë patetike, realiste apo moraliste, kjo thënie e ndëpërmjet aplikacionit “Venmo”) apo “më të thotë vetëm të vërteta.
kontekstit. Një shqetësim të tillë ngriti edhe Octavio Paz do të ishte mirë që të fusë në men- slek” (për të thënë më shkruaj në “Slack”) po Problemi në këtë pikë është, ç’të bëjmë kur
Instituti i Studimeve Politike, specialistit të dime jo vetëm gjuhëtarët, por këdo që gjuhën shtoheshin dita-ditës, aq sa në fund të vitit edhe gjuha e shkencës shastiset? Më kujtohet
së cilit me siguri i kishte mbaruar rezerva e e ka pjesë të përditshmërisë së tij. Pra, të 2016, mund të dilnin jashtë mode dhe të gjithmonë se i vogël pyesja babain, deri në
bojës së kuqe të stilolapsit duke analizuar një gjithë. zëvendësoheshin nga të tjera. Edhe me për- bezdisje, se sa gjuhë mund të fliste. E pas
tekst zyrtar të Kuvendit të Shqipërisë. Në këndvështrimin e gjuhës, rrezikohemi pjekjen e kompanive si Adobe që nëpërmjet herëve të para që u përgjigj seriozisht, një ditë
Por pse është kaq e rëndësishme gjuha? mbi të gjitha nga anglishtëzimi, keqpërdor- fushatave zyrtare kërkuan zëvendësimin e shtoi edhe “muhalebishten”, një ide e ardhur
Ose, a ka vërtetë rëndësi të shqetësohemi më imi dhe mbi të gjitha moslëvrimi. Mjaft të ku- foljes “fotoshopoj” me “Përmirësoj fotografi- me siguri teksa më shihte që e karashtisja pa
për të? Përgjigja është e thjeshtë, dhe sipas jtojmë që fjalori i fundit i gjuhës shqipe është në në Adobe Photoshop”, ky parashikim re- pushim tasin e muhalebisë që po haja për
meje, është “Po”. Mbi të gjitha sot, në kohën punuar në vitin 1984! Dhe kjo e kombinuar zultoi fatkeqësisht i suksesshëm. mëngjes, duke i dhënë një pamje që të bënte
e rënies së barrierave dhe dalldisë së multi- me trendet globale të futjes së termave “Çpb”, “Asap”, “Fyi”, “Sps”, “Klm”, “Çnth” të rrudhje fytyrën. Çështja sot është që gjuha
kulturalizmit, shtetet e vogla e kanë më të teknologjikë në gjuhën e përditshme, bëhet janë shkurtime, fjalë a togfjalësha të përdit- nuk duhet kthyer në muhalebi dhe shqipja
vështirë të ruajnë identitetin e tyre. Dhe gju- një rrezik serioz. Për shembull, “The Econo- shme që kanë kaluar nga rrjetet sociale, në nuk duhet zëvendësuar me muhalebishten.
ha është themeli i identitetit të një kombi, aq mist” në revistën “Bota në vitin 2016” para- shkrimet e dërrasës së zezë në shkollë, në ko- As për shaka.