Page 41 - 41_LiryDram_2023

Skrzynka
z narzędziami
Paweł Kozioł
Zacznijmy od następującego lekturowe- go przekształcenia: przeczytam wiersze Tomasza Różyckiego (przede wszystkim te
z tomiku Świat i Antyświat) prawie tak, jakby wyszły spod ręki poety siedemnastowieczne- go. Wspomnianej technice lektury nadam na- zwę „neobarokowej”. Bo miałem kiedyś taki pomysł, aby zarówno klasycystycznemu, jak i postmodernistycznemu podejściu do tradycji przeciwstawić drogę trzecią. Sam termin się nie przyjął; porównanie poezji najnowszej z – nazwijmy to możliwie ogólnie – przedoświe- ceniową zdołałem jeszcze wyśledzić w tekście odczytu Ryszarda Chłopka, zaprezentowanego podczas konferencji naukowej Rzeczpospoli- ta – mity a rzeczywistość. O poezji polskiej po 1989 roku w Collegium Europaeum Gne- snense (UAM):
spróbujmy zrozumieć, co faktycznie się wy- darzyło w literaturze polskiej po 1989 ro- ku, gdyż śmiem twierdzić, że nic. To zna- czy nic czego by tam wcześniej nie było. Wróciliśmy do korzeni, do pierwszych au- torskich wierszy pisanych w naszym języ- ku. Do Kochanowskiego, Reja, Sępa-Sza- rzyńskiego i innych. Jeżeli posłużymy się wyobraźnią i zdejmiemy z renesansowych i barokowych poetów naskórek staropolsz- czyzny, to otrzymamy prawie wszystko to,
co czytamy obecnie: wiersze narracyjne, osobiste, konfesyjne, oparte na anegdo- cie, z kluczem towarzyskim. Można sobie na przykład wyobrazić współczesną para- frazę fraszki o „nieprzysiadalnym” dokto- rze Hiszpanie.
(http://zeszytypoetyckie.pl/krytyka/ 523-wiersze-typu-robi-to-i-robi-tamto)
Chłopek opisuje tu oczywiście poststaropol- szczyznę inną od mojej niegdysiejszej – jako że z paru przytoczonych zdań wynika, że pa- radygmatycznym poetą byłby dla niego Adam Wiedemann. Takie rozszerzenie pola porówna- nia może mnie tylko cieszyć. Z drugiej strony – wciąż bliska mi jest koncepcja, wedle której „neobarok” stanowić miałby przywrócenie żywiołu retorycznego, żywiołu konfrontacji, argumentacji i sporu, sprzecznego w grun- cie rzeczy z postmodernistycznymi aporia- mi. W praktyce najłatwiej zaprezentować tę postawę na poziomie sposobu użycia cytatu, nawiązania, tekstu cudzego.
Nawiązanie w tekście postmodernistycz- nym spełnia się w retorycznej figurze enigmy: nagrodą dla czytelnika jest sa- tysfakcja płynąca z rozpoznania zagadki, nagrodą dla autora – autoprezentacja jako sztukmistrza. Z tego punktu można jeszcze
październik–grudzień 2023 LiryDram 39