Page 317 - Bloedstollig en bloedingsneiging

XVIII. Van stollingscascade in vitro naar hemostase 305
bij elkaar te komen om elkaars resultaten door te spreken maar dat is - zo meent Mertens zich te herinneren - slechts één keer gebeurd. Toen was het gedaan met de samenwerking. Beide partijen zouden doorgaan met hun werk.41 In zijn proefschrift ‘The intrinsic activation of hu- man blood coagulation factor X’ had Mertens zowel hoofdstukken over factor VIII- als over factor IX-deficiëntie. Het complex van VIII en IX als geheel werd ook wel de intrinsieke fac- tor X-activator genoemd.42 Dat een en ander in goede orde verliep bleek uit het feit dat Bonno Bouma en Coen Hemker de referenten van het proefschrift waren. Jan Veltkamp wist dat hij ernstig ziek was en hij regelde alles om de promotie van Mertens probleemloos te laten ver- lopen. Toen hij was overleden bleken alle papieren die voor de promotie klaar moesten zijn, al te zijn opgesteld en getekend. Uiteindelijk zou de taak van Veltkamp tijdens de promotie worden overgenomen door prof. dr. E.A. Loeliger.
Mertens voelde zich wel op achterstand staan in vergelijking met Maastricht omdat hij met humaan bloed werkte, waardoor hij kleinere monsters had hetgeen het werk moeilijker en trager maakte. In Maastricht werd aan stollingsfactoren gewerkt met bloed van het rund: ‘Zij in het Zuiden waren dan vaak net wat eerder.’ Er was dus wel degelijk af en toe een concurrentie-aspect. Maar Mertens had ook wel een groot voordeel door het werken met men- selijk bloed. Het betekende namelijk een opstapje voor een hoogleraarschap in Utrecht in de farmaceutische richting, in die tijd nog de Faculteit Farmacie. Hij begon daar op een bijzon- dere leerstoel - Farmaceutische Plasma-Eiwitten - maar inmiddels is het een gewone leerstoel. Zijn taak was indertijd om aankomende apothekers bekend te maken met het fenomeen San- quin. In het kader van regelgeving en ministeries had Sanquin veel met farmaceuten te maken maar die hadden geen idee wat de bijzondere kenmerken van plasmaproducten zijn. Daar was een vertaalslag voor nodig. Mertens had als taak om dat in het onderwijscurriculum in Utrecht in te brengen. Het college dat Mertens in Utrecht gaf en geeft gaat nog altijd over trombose en hemostase. Apothekers hebben er nog steeds maar een beperkte kennis over, terwijl zij toch heel veel te maken hebben met antistolling bij hun patiënten. Voorts doceert hij over farmaceutica in relatie tot bloedingsneigingen: de therapeutische eiwitten.
Wat de research betreft wordt op Sanquin nog altijd gewerkt aan Weibel-Palade bodies. Die zijn, zoals we hebben gezien, overgegaan van ‘structuren zonder functie’ naar functionele celorganellen. In recenter tijden werd steeds duidelijker dat WPB’s een veel ruimere functie hebben dan alleen als opslagorganel voor VWF. Ze spelen een rol bij ontstekingen, hemo- stase, de regulering van de tonus in het bloedvat en angiogenese.43 Daarbij gaat het zowel om de inhoud aan chemische signaalstoffen als de regulering van de exocytose. Van compo- nenten zoals P-selectine, interleukine (IL)-8, eotaxine-3, endotheline-1, en angiopoietine-2 kon worden aangetoond dat deze in WPB’s aanwezig zijn. Het ‘ontladen’ van WPB’s blijkt strikt gereguleerd, o.a. door feedback-mechanismen waardoor een excessieve vrijgifte van bioactieve componenten uit dit type celorganel kan worden voorkomen.
Het onderzoek aan WPB’s binnen het laboratorium van Sanquin leidde tot een uitge- breid programma van dissertatiestudies waarbij werd samengewerkt met de Universiteit van Utrecht, de Universiteit Leiden en het AMC.
XVIII.7 Conclusie
De ziekte van von Willebrand enerzijds en het factor VIII-von Willebrand-factor complex anderzijds hebben nu meer dan een halve eeuw centraal gestaan in het Nederlandse onder- zoek naar trombose en hemostase. In deze paar bladzijden kan geen recht worden gedaan aan alle bijdragen maar dat is ook niet de inzet geweest van dit hoofdstuk. We hebben laten zien