Page 30 - AM210930
P. 30

9
                        Djarason 29 sèptèmber 2021
                                                        Dòkter di kas Michelle Tongerloo:
       Burokrasia ta stroba kuido di pashènt





          KRALENDIJK – Bu- hopi storia di hendenan ku  di na su pechu. Ta kanselá             talnan tin tur tipo di reto i   òf  i  unda e  pashènt  ta bai.
       rokrasia ta para den kamin- pa lunanan, tin biaha aña ta  un operashon di urgensia     lubidá pasashi, transporte i   Mi a keda di shòk i mi no
       da di un bon funshonamentu  warda riba kuido normal.  sin planiá un nobo, un aña       alohamentu, eseinan no ta   sa kuantu hende dentro di e
       dirigí riba pashènt di Ofisi- Un operashon di wowo, un  despues numa e dòkter pa       keda reglá. E ta resultá den   ministerio di VES ta pidi pa
       na di Seguro Kuido, ZVK.  hep nobo, pa menshoná al-      kasualidat a kai ariba.       finalmente den un kantidat   aklarashon.”
       Esaki Michelle Tongerloo, a  gun kos simpel ku ta hiba e    “Un mucha hòmber ku        di atministrashon. Na un
       eksperensiá tempu el a traha  kalidat di bida seriamente  mi  ta  kalkulá ku  un  limi-  dado  momentu e  dòkter          No importante?
       komo dòkter di kas den e  atras.  Tempu ku mi tabata  tashon intelektual so ta bai     a entregá i lesa i regla tur   “Tur problema ku mi a
       periodo di 2019 pa 2020 na  traha na St. Eustatius, un  hospital na St. Maarten pa-    kos.                        keda konfrontá kuné, mi
       St. Eustatius.              kos mi a eksperensiá mas  sobra e no tin derecho riba         “Banda di esei ta op-    a pone nan den un doku-
          Esaki ya ta mitar aña  tantu, e vulnerabilidat di  guia.                            load tur petishon den un    mentashon. Pasobra te ainda
       atras despues ku el a regresá  kuido. Un  instansia impor-  Un mucha chikitu ku e-     portal kaminda tin míles    mi tin hopi kontakto ku hen-
       Hulanda  i ta traha  komo  tante den esaki ta ZVK, un  pilepsia no por bai spesi-      di referensia di tur e tres   denan di St. Eustatius i no
       dòkter di kas na Rotterdam,  parti di e ministerio di VWS  alista pasobra ZVK ta haña   islanan BES, kaminda       tin e idea ku algu lo kambia.
       pero ketu bai ta keda aser- ku entre e spesialista i ami  ku ta dòkter di kas mester   mi por mira tur. Huisio     Aparentemente no ta impor-
       ká pa siudadanonan di St.  komo dòkter di kas, mester  trat’é. Un ámtenar di e mi-     ta keda hasí tambe dor di   tante sufisiente pa pone mi
       Eustatius ku ta konta nan  a husga mi referensia, pro-   nisterio ta puntra di kon mi   asistentenan sin base  mé-  reakshon riba promé página
       eksperensia ku ZVK.         bablemente for di supone-    ta pidi guia pa un hòmber     diko. Esaki nan ta es desir   di korant pa hasi sensashon.
          “Tin biaha mi ta purba  mentu ku mi no ta hasi mi  hopi malu. El a mira e hòm-      dunadó di kuido? Kon ta     I esaki ta asina, esaki mi ta
       yuda un hende riba e isla,  trabou bon.”                 ber baha for di outo sin difi-  pará ku sekresia di trabou?   komprondé kompletamente.
       tin biaha mi ta topa ku hen-   Rechaso di e petishon-    kultat, ke men e so por bai   I e asistente aki por referí   Kuantu  hulandes  sa  di
       de den mi propio práktika  nan hopi biaha ta sosodé pa  tòg hospital na Kòrsou.”       mi , e dòkter ku ta trata e   eksistensia di St. Eustatius?
       na Hulanda ku famia a trese  motibu  burokrátiko. Asina                                pashènt ku responsabilidat   E representante polítiko di
       òf a imigrá pa kua awor mi  un mucha ku un wesu kibrá              Kompleho            hurídiko i derecho disipli-  hendenan di St. Eustatius no
       por regla kuido aki nan, ku  straño a keda sin mandá afó    Segun Van Tongerloo,       nario, pasobra mi a opload   ta grandi, mi tin miedu. Ken
       mi no a logra na St. Eusta- pasobra un hende na Bonei-   no tin menshon di boluntat.   un papel robes. Ken ber-    por sali pa nan interesnan?”
       tius.” E dòkter a pone un  ru ta haña ku e dòkter no a  E ròl di ZVK ta kompleho.      daderamente ta responsa-       Un tim di Ombudsman
       gritu for di su kurason riba  yena e formulario korekto.  Un  koriente  sin  final  di   bel si e pashènt haña kuido   Nashonal ku resientemente
       media sosial.               E  kosta  e  dòkter  kasi  dos  huisio pa manda un pashènt   lat? Momentu ku mi a chèk   a tene konsulta na Karibe
                                   luna promé ku un hende na  afó sin ku e ta dilanti bo      e lei di kuido, mi a lesa ku   Hulandes, mester a tende
            Añanan wardando        Boneiru a hasi afsprak pa  nanishi, plania afsprak riba    no ta ZVK, pero ami ta      hopi keho tokante e ofisina
          “Te ainda mi ta tende  un muhé ku un tumor gran-      e islanan kaminda hospi-      mester haña e huisio final   di seguro di kuido.
       10 Motibu dikon ta importante pa lesa buki




                                         pa un yu di 3 pa 5 aña



          Ora nos lesa,  e ta  transportá  un kapasidat  mas haltu  pa siña-   mester sa pa por kuminsá lesa pa
       nos na un otro mundu. E mundu  mentu  en general.  Hopi estudio  a  su mes.
       unda  e  personahenan  di  fikshon   mustra ku muchanan  ku a wòrdu        5.    Mihó abilidat pa komuniká
       ta  biba  òf  unda  ta  siña  nos  di un  eksponé na buki i lesamentu  for  ku otro hende. Ora bo tuma tempu
       kultura kompletamente diferente ku  di chikitu, ta  presta mihó riba  tur  pa lesa pa i ku bo yu, ta bira mas
       esun ku nos konosé. Nos tur sa ku  tereno di  edukashon.  Ta lógiko:  si   fásil p’e ekspresá su mes i relas-
       lesa buki pa/ku mucha ta bon pero  un  mucha  tin  difikultat  pa  lesa  honal  ku otro hende na un manera
       bo tabata sa  e  benefisionan  ku   palabranan  i frasenan, kon por  sano. E ta skucha di e interakshon
       bo  yu  por  risibí  dor  di  lesamentu  spera ku e ta komprondé matemá-  entre  hende den e storia ku bo a
          Mester kòrda ku komo mayor,  tika, idioma, lesamentu, i otro ma-     lesa p’e i e ta siña di e kontakto  ku
       bo tin  e  poder pa enngrranndesei  terial ku e topa na skol            bo durante  lesamentu. Esakinan
       bo yu su potensial  pa siña, simple-   3.    Habilidat básiko pa papia.  ta habilidatnan  importante  pa por  di por ehèmpel,  bai skol pa promé
       mente  dor di hasi buki un parti inte-  Entre  2  i  5  aña  bo  yu  ta  siña   komuniká  ku otro hende.    bes òf keda den hospital, lo yuda
       gral di su bida. Aki  ta  sigui  benefi-  nifikashon  di  palabranan  i  kon   6.  Dominio di idioma. Mucha  e mucha ora e tin ku pasa den e
       sionan  ku  bo  yu  di  2  pa  5  aña   pa pronunsiá nan. Ora e skucha  ku skucha hopi historia i lanta   eventonan aki den su propio bida.
       tin  ora  bo lesa buki p’e:         bo lesa, bo ta reforsá e zonidonan   rondoná  pa buki, ta mas lihé  pa  Ora e skucha e storia, e lo realisá
          1.  Un relashon mas fuerte ku su  básiko  ku  ta  forma  idioma.  E   dominá un idioma.                  ku ta normal pa ta nèrvioso  den
       mayor. Segun bo yu ta  krese,  e lo  zonidonan  ku  bo yu kuminsá  pro-    7.  Mas abilidat pa pensa lógiko.  situashonnan deskonosí.
       kuminsá  move  mas, hunga, kore  i  dusí  ta  importante  pasobra  nan   Durante lesamentu,  mucha ta ku-      9.  Mihó konsentrashon i disi-
       eksplorá  su alrededor.  Sinta  ser-  ta  forma  parti  di e aktividat di pa-  minsá komprondé konseptonan   plina. Na  komienso  ta  difísil  pa
       ka  di  bo ku  un buki  ta  yuda  bo yu  piamentu.                      apstrakto, apliká  lógika na dife-  un  mucha  chikitu  sinta  ketu  i
       i abo baha velosidat di e dia i gosa   4.  Komprondementu di kon pa  rente okashon,  rekonosé kousa i  konsentrá   pa lesa full un buki.
       di otro su  serkania. En bes di mira  lesa un buki. Mucha no ta nase   efekto i uza sano huisio. Poko poko  Gradualmente  e ta siña sinta ketu
       esaki komo un tarea òf obligashon,  sabiendo  ku mester  lesa di banda   e mucha lo kuminsá relashoná  e  te  fin  di  e  kuenta.  Pareu  ku e
       lesamentu lo bira un aktividat dushi  robes pa banda drechi òf ku teksto  historianan den buki ku bida diario.  komprondé   tokante  lesamentu,
       ku ta trese boso mas serka di otro.  ta separá fe ilustrashon i ku mester  Loke  bo ta  lesa  p’e  ta  bira  mas   e  ta siña  disiplina  su mes,  kon-
          2.  Mihó resultado na skol .Un  di   lesa  di  dilanti  bai patras.  Lesa-  komprendibel  i atraktivo  p’e.   sentrá  mas  largu  i kòrda  loke el
       e  benefisionan  primario  di  lesa-  mentu  pa  i ku mucha  chikitu  ta   8.  Komprondé i adaptá na situ-  a  lesa.  Tur  esakinan  ta  impor-
       mentu   pa   muchanan chikitu   ta  siñ’e e habilidatnan simpel aki ku e  ashonnan nobo. Skucha un storia  tante  pa  su siñamentu  na  skol.
   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34   35