Page 13 - MIN ARENDS
P. 13

a16   analisis
               Diasabra 14 OctOber 2017





































                Situacion financiero obheto di atencion




            Dialuna pasa e situacion financiero di nos pais tabata obheto di analisis durante un charla aus-
            picia pa Conseho Consultativo di Aruba (Raad van Advies; RvA) y Universidad di Aruba. E
            evento a tuma luga den cuadro di e Masterclass financia publico, teni di  9 te cu 13 di october.
            Riba e paginan 16 y 17 tambe por haya un par di e tablanan for di e discurso di sr. Goedgedrag.

            Dos orador, presidente di RvA mr. Frits Goedgedrag y drs. Peter van den Berg, staatsraad
            na Raad van State, a duna un bista riba e situacion, cada un di nan angulo di experticio. Mr.
            Goegedrag a atende e  situacion financiero di Aruba for di e perspectiva di RvA, organo cu
            ta conseha riba tur ley, tambe ley di presupuesto, mientras cu drs. van den Berg a ilumina e
            buskeda di financia publico sano, for di e perspectiva di implementacion corecto di un proceso
            factibel, e ultimo aki for di angulo di e experiencia Hulandes/Europeo.

                                                                                                   di gobierno pa percura pa financia sostenibel ta trece cu ne cu
                                                                                                   mester crea e condicionnan economico cu por genera entrada
                                                                                                   suficiente pa enfrenta e retonan segun cu nan ta cambiando
                                                                                                   di nivel y indole, den forma structura. Anto tur esaki sin au-
                                                                                                   menta e peso financiero pa e ciudadano substancialmente.
                                                                                                   Tur esaki no por tuma luga sin un supervision debido. Na
                                                                                                   2015 Aruba y  Hulanda a yega na e acuerdo (di diahuebs San-
                                                                                                   to) cu a resulta den introduccion di e organismo di super-
                                                                                                   vision, e College Aruba financieel toezicht (CAft). Desde e
                                                                                                   tempo ey nos por mira cu Aruba ta cumpliendo cu e norman-
                                                                                                   an stipula pa e deficit di cada aña, pero cu e observacion haci
                                                                                                   anteriormente di entradanan incidental y sin sanea e structura
                                                                                                   negativo entre entrada y gasto. Esaki ta causa tambe cu te awor
                                                                                                   e deficit a bira mas chikito, pero ainda ta fia placa tur aña pa
                                                                                                   completa presupuesto y por lo tanto debe ta sigui subi, y  pago
                                                                                                   di interes igualmente.

                                                                                                   Mr. Goedgedrag a menciona tres punto clave pa nos financia
                                                                                                   publico bira y keda sostenibel. Eseynan ta:
                                                                                                   1)     Mantene e gastonan controlabel;
                                                                                                   2)     No permiti debe sigui subi y percura pa futuro en-
            Den su discurso, mr. Goedgedrag a duna un bista di e experiencia di ultimo añanan, den cual e   tradanan mas halto, cu mester compensa pa e crecemento di
            situacion financiero a empeora drasticamente, esaki expresa den e relacion entre debe publico   debe;
            y estado economico di e pais, ilustra pa su Producto Interno Bruto (PIB; GDP). Na fin di   3)   Pa e peso pa e futuro generacionnan no bira demasia-
            2009 e debe publico tabata 49.9% relaciona na GDP. Pa fin di 2016 e relacion aki a bira 84.3%,   do grandi y impagabel.
            profundamente den loke ta considera zona di peligro, sigur pa un economia chikito y habri   Charla van den Berg
            manera esun di nos. Esaki ta haci cu den caso di un shock mayor, un evento economico fuera   Drs. van den Berg den su charla a enfoca riba e necesidad
            di nos poder, nos ta directamente den zona di crisis abierto, cu peligro grandi di default y di no   di maneho di un structura adecua pa atende cu presupuesto.
            por cumpli cu nos compromisonan financiero.                                            Esaki  principalmente  for  di  e  experiencia  Hulandes  y  Eu-
            E gastonan di interes riba e debe cu di Afl. 2.230 miyon a subi te algo mas di Afl. 4000 miyon,   ropeo. El a repasa temanan manera e importancia di mantene
            a subi na mas di Afl. 210 miyon pa aña, limitando e capacidad di gobierno pa atende otro gasto   un nivel di debe rasonabel, utilididad y necesidad di norma
            riba presupuesto.                                                                      pa presupuesto, ki sorto di norma, formulacion di metanan
                                                                                                   operacional, y e importancia di un reparticion cla di e dife-
            Tambe mester constata cu e gastonan di gobierno no ta structuralmente bao control, aunke   rente papelnan cu tin den e proceso, incluyendo e papel di un
            gobierno ta cumpli cu e normanan pa deficit stipula den e ley encuanto supervision financiero   supervision independiente di financia di e pais.
            (LAft; 2015). Esaki ta sucede solamente a traves di entradanan incidental, pero no ta mustra   Pa loke ta e experiencia Europeo/Hulandes, ta importante se-
            e imagen rekeri di gasto y entrada structuralmente den balansa. Di e manera aki tampoco por   ñala cu den Union Europeo tambe e paisnan a realisa nan
            papia di financia publico sostenibel, loke ta e meta finalmente. Esey ta parce logico y simpel   mes cu control adecuado riba presupuesto ta primordial pa
            pero no mester lubida cu mirando pa futuro, e perspectiva por, y ta cambia. Como ehemplo a   garantisa stabilidad financiero di e partnernan y di e Union
            menciona e situacion encuanto siguridad social, unda embeyecemento di poblacion ta percura   mes tambe.
            pa gastonan hopi mas halto den e decadanan nos dilanti, compara cu e situacion actual. E tarea                       Continuacion riba pagina 17
   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18