Page 26 - MIN JUS
P. 26
a16 analisis
Diasabra 14 OctOber 2017
Situacion financiero obheto di atencion
Dialuna pasa e situacion financiero di nos pais tabata obheto di analisis durante un charla aus-
picia pa Conseho Consultativo di Aruba (Raad van Advies; RvA) y Universidad di Aruba. E
evento a tuma luga den cuadro di e Masterclass financia publico, teni di 9 te cu 13 di october.
Riba e paginan 16 y 17 tambe por haya un par di e tablanan for di e discurso di sr. Goedgedrag.
Dos orador, presidente di RvA mr. Frits Goedgedrag y drs. Peter van den Berg, staatsraad
na Raad van State, a duna un bista riba e situacion, cada un di nan angulo di experticio. Mr.
Goegedrag a atende e situacion financiero di Aruba for di e perspectiva di RvA, organo cu
ta conseha riba tur ley, tambe ley di presupuesto, mientras cu drs. van den Berg a ilumina e
buskeda di financia publico sano, for di e perspectiva di implementacion corecto di un proceso
factibel, e ultimo aki for di angulo di e experiencia Hulandes/Europeo.
di gobierno pa percura pa financia sostenibel ta trece cu ne cu
mester crea e condicionnan economico cu por genera entrada
suficiente pa enfrenta e retonan segun cu nan ta cambiando
di nivel y indole, den forma structura. Anto tur esaki sin au-
menta e peso financiero pa e ciudadano substancialmente.
Tur esaki no por tuma luga sin un supervision debido. Na
2015 Aruba y Hulanda a yega na e acuerdo (di diahuebs San-
to) cu a resulta den introduccion di e organismo di super-
vision, e College Aruba financieel toezicht (CAft). Desde e
tempo ey nos por mira cu Aruba ta cumpliendo cu e norman-
an stipula pa e deficit di cada aña, pero cu e observacion haci
anteriormente di entradanan incidental y sin sanea e structura
negativo entre entrada y gasto. Esaki ta causa tambe cu te awor
e deficit a bira mas chikito, pero ainda ta fia placa tur aña pa
completa presupuesto y por lo tanto debe ta sigui subi, y pago
di interes igualmente.
Mr. Goedgedrag a menciona tres punto clave pa nos financia
publico bira y keda sostenibel. Eseynan ta:
1) Mantene e gastonan controlabel;
2) No permiti debe sigui subi y percura pa futuro en-
Den su discurso, mr. Goedgedrag a duna un bista di e experiencia di ultimo añanan, den cual e tradanan mas halto, cu mester compensa pa e crecemento di
situacion financiero a empeora drasticamente, esaki expresa den e relacion entre debe publico debe;
y estado economico di e pais, ilustra pa su Producto Interno Bruto (PIB; GDP). Na fin di 3) Pa e peso pa e futuro generacionnan no bira demasia-
2009 e debe publico tabata 49.9% relaciona na GDP. Pa fin di 2016 e relacion aki a bira 84.3%, do grandi y impagabel.
profundamente den loke ta considera zona di peligro, sigur pa un economia chikito y habri Charla van den Berg
manera esun di nos. Esaki ta haci cu den caso di un shock mayor, un evento economico fuera Drs. van den Berg den su charla a enfoca riba e necesidad
di nos poder, nos ta directamente den zona di crisis abierto, cu peligro grandi di default y di no di maneho di un structura adecua pa atende cu presupuesto.
por cumpli cu nos compromisonan financiero. Esaki principalmente for di e experiencia Hulandes y Eu-
E gastonan di interes riba e debe cu di Afl. 2.230 miyon a subi te algo mas di Afl. 4000 miyon, ropeo. El a repasa temanan manera e importancia di mantene
a subi na mas di Afl. 210 miyon pa aña, limitando e capacidad di gobierno pa atende otro gasto un nivel di debe rasonabel, utilididad y necesidad di norma
riba presupuesto. pa presupuesto, ki sorto di norma, formulacion di metanan
operacional, y e importancia di un reparticion cla di e dife-
Tambe mester constata cu e gastonan di gobierno no ta structuralmente bao control, aunke rente papelnan cu tin den e proceso, incluyendo e papel di un
gobierno ta cumpli cu e normanan pa deficit stipula den e ley encuanto supervision financiero supervision independiente di financia di e pais.
(LAft; 2015). Esaki ta sucede solamente a traves di entradanan incidental, pero no ta mustra Pa loke ta e experiencia Europeo/Hulandes, ta importante se-
e imagen rekeri di gasto y entrada structuralmente den balansa. Di e manera aki tampoco por ñala cu den Union Europeo tambe e paisnan a realisa nan
papia di financia publico sostenibel, loke ta e meta finalmente. Esey ta parce logico y simpel mes cu control adecuado riba presupuesto ta primordial pa
pero no mester lubida cu mirando pa futuro, e perspectiva por, y ta cambia. Como ehemplo a garantisa stabilidad financiero di e partnernan y di e Union
menciona e situacion encuanto siguridad social, unda embeyecemento di poblacion ta percura mes tambe.
pa gastonan hopi mas halto den e decadanan nos dilanti, compara cu e situacion actual. E tarea Continuacion riba pagina 17