Page 168 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การดูสภาพจิต

688
ในตัว...ในรูป ในรูปอาจารย์พูดเสมอว่าในรูป ที่รูป บริเวณรูป อันนี้ คือ...คาว่าในรูป บริเวณรูป ไม่จาเป็น ต้องมีรูปร่างของตัว หรือบางขณะไม่รู้สึกถึงความเป็นรูปร่าง ตัวที่ไม่มีรูปร่าง แต่ก็รู้ได้ว่า ตาแหน่งบริเวณ ที่ตัวนั้นเป็นอย่างไร บางทีกลับมาดูท่ีบริเวณตัวแล้ว รู้สึกว่า ข้างในให้ความรู้สึกที่มีความรู้สึกที่ต้ังมั่น มี ความหนาแน่นขึ้น แล้วก็มีความตั้งมั่น หนาแน่น และสว่างไปในตัว นี่คือลักษณะของ...ที่รูป
แล้วก็รู้สึกว่า ถ้ารู้สึกว่าจิตบริเวณที่รูป สภาพจิตรู้สึกมีความหนาแน่นมีความสว่าง รู้สึกเข้าไปใน ความหนาแน่น ในความสว่างอันนั้น หนาแน่นไปด้วยอะไร ไปด้วยความสงบ ไปด้วยความตื่นตัว ไปด้วย ความมั่นคง อันนี้สังเกตนิดหนึ่งว่า หนาแน่นไปด้วยความรู้สึกแบบไหน นี่คือวิธีการสังเกตสภาพจิตที่ เปลี่ยนไป และจิตที่เปลี่ยน การที่เรารู้แต่ละขณะ รู้สึกเข้าไปแต่ละครั้ง เขามีอาการเปลี่ยนอย่างไร ถ้าเมื่อ ไหร่ที่รู้สึกเข้าไป แล้วมีอาการขยายออก นั่นคือหมายถึง ตรงที่มีอาการขยาย มีอาการกระจาย มีอาการ กระเพื่อม ตรงนั้นเรียกว่า อาการ
แต่ขยายออกไปแล้ว...รู้สึกอย่างไร ยิ่งขยายออกไป ยิ่งกว้างออกไป กระเพื่อมไป ให้ความรู้สึก โล่งขึ้น เบาขึ้น จากที่หนาแน่นหนักแน่น รู้สึกโล่งขึ้น เบาขึ้น แต่ยังรู้สึกหนักแน่นอยู่ เป็นการโล่งขึ้นเบาขึ้น แต่จิตก็ยังรู้สึกหนักแน่นอยู่ ไม่ได้ว่าโล่งขึ้นเบาขึ้น แล้วความหนักแน่นความมั่นคงหายไป นั่นหมายถึงว่า จติ ทมี่ กี า ลงั และเบาขนึ้ กจ็ รงิ แตย่ งั รสู้ กึ หนกั แนน่ มนั่ คงตงั้ มนั่ อยู่ ความรสู้ กึ หนกั แนน่ ...สภาพจติ จติ ทรี่ สู้ กึ หนักแน่นมั่นคงตั้งมั่น...ถึงเบาขึ้น
ผลที่ตามมา หรือที่เราพึงสังเกตต่อก็คือว่า ขณะที่จิตมีความรู้สึกหนักแน่นมั่นคง และเบา ๆ ขณะ ที่จิตเป็นแบบนี้ ขณะที่สภาพจิตเป็นแบบนี้ อารมณ์หรือสภาวะที่เกิดขึ้นนั้น เป็นอย่างไร เราจะพิจารณา จากอะไรได้บ้าง เราพิจารณาจากอารมณ์ที่เกิดขึ้นรอบตัวนั้นอย่างหนึ่ง อารมณ์ที่เกิดขึ้นรอบตัว เช่น เสียง ที่ได้ยิน ภาพที่เห็น ความเย็นที่กระทบ ลมพัดกระทบกาย ความเย็นที่เกิดขึ้น ตรงนี้คืออารมณ์ภายนอกที่ ปรากฏเกิดขึ้นมา หรือว่าเป็นเสียงที่ได้ยิน ขณะที่จิตมีความตั้งมั่น มั่นคง รู้สึกเบา แต่มั่นคง ตรงนี้อารมณ์ เหล่านั้นเกิดดับอย่างไร อารมณ์ที่เกิดขึ้น เสียงที่ได้ยินเกิดดับอย่างไร ความเย็นที่เข้ามากระทบ เกิดแล้ว ดับอย่างไร มีอาการเกิดดับในลักษณะอย่างไร
นี่คือการยกจิตขึ้นสู่วิปัสสนา พิจารณาอาการเกิดดับของอารมณ์ที่เกิดขึ้น ความร้อน ความเย็นที่ ปรากฏขนึ้ มา มกี ารเกดิ และดบั ในลกั ษณะอยา่ งไร อนั นคี้ อื พจิ ารณาอาการเกดิ ดบั ควบคกู่ นั ไป ทนี เี้ มอื่ กา หนด รู้อาการเกิดดับแบบนี้ กาหนดรู้อาการเกิดดับไปสักระยะหนึ่ง พออาการเกิดดับนั้นหมดไป สภาพจิตจากที่ รู้สึกเบา ๆ และมั่นคง เป็นความรู้สึกที่มั่นคงและเบา พออาการเกิดดับของอารมณ์นั้นหมดไป สภาพจิต เป็นอย่างไร จากที่เบาแล้วก็มั่นคงอยู่ เปลี่ยนเป็นอย่างไร อันนี้คือการมาดูสภาพจิต กลับมาดูสภาพติดต่อ จิตรู้สึกว่า จากที่เบา ๆ กลับเป็นหนาแน่นขึ้นอีก มีความความรู้สึกที่มั่นคง จากที่เบา ๆ มีความหนาแน่น มากขึ้น ใสขึ้นกว่าเดิม อันนี้คือการดูสภาพจิต อันนี้เป็นการยกตัวอย่าง ๆ
บางครงั้ กลบั มาดแู ลว้ พออาการเกดิ ดบั นนั้ หมดไป กลบั มาดสู ภาพจติ เปลยี่ นเปน็ ความเงยี บสงบไป เลย อนั นกี้ ไ็ มผ่ ดิ เพราะฉะนนั้ สภาพดจติ กค็ อื ความเงยี บสงบ ไมใ่ ชค่ วามมนั่ คงทเี่ บา ๆ เหมอื นเดมิ นนั่ คอื