Page 14 - Adilname 2019 orjinal

ISINMANIN NEDENİ NE PEKİ YABAN HAYATI?
Dünya
Bir süreliğine Büyük Okyanus’tan sıcaklık salan El Niño da geçen yılın Yükselen sıcaklıklar bazı bitki ve hayvan popülasyonlarının azalmasına
rekorunda etkiliydi. Ancak yarım yüzyıllık ısınma eğilimini açıklayacak neden oluyor, türleri kutuplara doğru itiyor, göçleri ve davranışları
doğal nedenler yok. Güneşin 11 yıllık enerji döngüsü iniş–çıkışlar değiştiriyor. Antarktika Yarımadası’ndaki penguenleri, Kuzey Kutbu’nda
gösteriyor; yanardağ patlamaları arada bir gezegenimizi ısıtıyor.Salımına büyük kumkuşu adlı sahil kuşları azalıyor. Buz kaybı, binlerce morsu
yol açtığımız sera gazlarıysa, ısıyı Dünya atmosferinde hapseden üst örtü Alaska’da karaya çıkmak zorunda bırakıyor. Tüm bölgeler değişiyor.
oluşturuyor. Kayalık Dağları’ndan İsviçre Alpleri’ne kadar dağlık ekosistemler
doruklara sıkışıyor. Son birkaç yılda okyanusların sıradışı ısınışı, dünyanın
On uzmandan dokuzu aynı görüşte: Karbon salınımı küresel ısınmaya yol her yanındaki resiflerde mercan ağarmasına ve ölümlerine yol açtı.
açıyor. Sera gazı etkisinin varlığını 1800’lerden bu yana biliyoruz. Aslında
bilim insanları 1800lerden bu yana kömür kullanımının sera gazı etkisine Kazananlar da olacak elbette. Kambur balinalar Antarktika’nın artık
yol açarak küresel ısınmayı tetikleyeceğini ön görmüştü. buzsuz kalan sularında çoğalıyor. Denizkestanelerinin de dayanıklı olduğu
ortaya çıktı. Ama insan nüfusu artışının diğer türler üzerinde yarattığı tek
BUZULLAR NEDEN ERİYOR? tehlike iklim değişikliği değil; doğal ortamları da parçalayıp yok ediyoruz.
Bazı türler dünyadaki sarsıcı değişimlere ayak uyduracak ama kaçı ve ne
Kuzey Kutbu son elli yılda ısındı, buz örtüsü incelip küçüldü . Güneş
IsInIyor soğurulmasına yol açan erime, ısınmayı daha da artırıyor. İNSAN KENDİ OLUŞTURDUĞU BU DEĞİŞİMİ TERSİNE
zamana kadar?
ışınlarının buzla uzaya yansıtılmayıp koyu renk okyanus tarafından

Eriyen deniz buzu, deniz seviyesini etkilemiyor ama eriyen kara buzu ÇEVİREBİLİR Mİ?
deniz seviyesinde yükselmeye neden oluyor. Dağlardaki buzullarda Serbest piyasa ekonomileri genelde randımanlı olmalarıyla övgü alır.
küresel olarak çekilme yaşanıyor. 1900’den bu yana meydana gelen içinde yaşadığımız iletişim çağında fikirsel serbest ekonomi var. Bir
20–23 santimetrelik yükseliş kıyı kesimlerinde su taşkını miktarının hızlı düşünün: İklim değişikliği ciddi bir tehlike olmasaydı, 195 ülke Paris Ant-
yükselişinde etkili oldu. Sandy
2 derecenin altında tutmaya
Süper Fırtınası sırasında laşması’nı imzalayıp, ısınmayı
yaşanan su taşkınları ve çalışacağı sözünü verir miydi?
rüzgârlar ABD’de 68 milyar Yeni ABD yönetiminin çekilme
dolarlık tahribata yol açtı. tehdidi gölge düşürse dahi
Küresel ısınmanın etkilerini son yıllarda çok daha belirgin bir şekilde yılın küresel yüzey sıcaklıkları, 20. yüzyıl ortalamasından 1 derece Bilim insanlarına göre ise bu anlaşma hâlâ umut verici
hissetmekteyiz.Hisseden sadece insanlık değil,bütün türler ve tabi ki daha yüksekti. 1 derecelik bir sıcaklık değişimi bu kadar önemli mi sadece bir başlangıç. bir simge. Alttaki grafik
ekosistemin kendisi olmakta. diyebilirsiniz.klimatologların dünya ısısında meydana gelecek iki derecelik bir başka umut simgesini
bir sıcaklık değişiminin buzulların erimesi neticesinde okyanuslarda 2 Şu ana kadar buzullarla ilgili gösteriyor: Güneş enerjisinin
2016 yılında yaşanan sıcaklıklar, 2015 yılında kırılan rekorları aştı. 2015 metrelik bir yükselmeye neden olacağını söylediği de düşünülürse çok da görülen en büyük tehdit maliyeti düşüyor. Yenilenebilir
yılındakiler de 2014 rekorlarını aşmıştı.Dünyanın her yerinden binlerce azımsanacak bir değişiklik olmadığı anlaşılıyor. Grönland ve Antarktika’yı enerji yakında en ucuz
meteoroloji istasyonu tarafından yapılan ölçümlerden elde edilen geçen
kaplayan buzul örtüleri. elektrik kaynağı olabilir.
Deniz seviyesinin 70 metre 2015’te dünya genelinde
yükselmesine yol açacak yeni oluşturulan enerji
kadar çok buz içeriyorlar ve kapasitesinin yarıdan fazlası
bu buzu kaybediyorlar. 125-130 bin yıl önce, Dünya biraz daha sıcakken yenilenebilir enerjiye aitti. ABD’de güneş enerjisinin istihdam ettiği kişi
çok kayba uğradıkları biliniyor: Deniz seviyeleri altı–dokuz metre daha sayısı artık, kömür, petrol ve doğalgazın toplamını aşıyor.(Nevada).
yüksekti. Günümüzde böylesi bir yükseliş okyanus kıyısında bilinen
hemen hemen bütün büyük metropolleri yok edecek düzeyde.Bunların Tersine çevirebilir mi meselesi çok tartışmalı olmakla beraber aslı
arasında Tokyo,Newyork,Amsterdam,Washington gibi dünya devleri konuşulması gereken geri döndürülebilir mi den ziyade, etkilerini nasıl en
bulunmaktadır. aza indirebiliriz olmalıdır.sadece benim dikkatimle ne olur dememeli,birey
birey kendi bozduğumuzun yeniden inşasına çalışmalıyız.

YAZI:

Hasret İLHAN UZUN

12 | ADİLNÂME / 2019 13 | ADİLNÂME / 2019