Page 18 - Adilname 2019 orjinal

Kısacık sohbetimizde hapse girmenizle ilgili ifadeleri sıkça kullandınız. Hapis hayatınız boyunca gelecekten ümidinizi kestiğiniz hiç oldu
ALİYA
İZZETBEGOVİÇ
Şüphecisiniz, inanmak size zor geliyor ama Allah’ı arıyorsunuz.
Bir güle bakın ve onun hakkında düşünün. O, Allah’ın bir ayeti,
hatta semanın yeryüzündeki kısa ömürlü bir izi değil mi?
Yakın tarihin güçlü isimlerinden Bosna halkı için büyük öneme sahip
olan Bilge Kral Aliya İzzetbegoviç ile bir röportaj... Bu sayfayı çevirip
içeriğe göz attığınızda kafanızda bazı soruların oluşacağından emin
olduğumuzu söyleyebiliriz. “Neden Aliya İzzetbegoviç, bu dünyadan
göçmüş biriyle nasıl röportaj yapıldı, peki ya bu okuduklarımızın
kaynağı?” vb. Bu sorulara cevap olması bağlamında şunları Karım Halida ile 1943 yılında 18 yaşındayken karşılaştım. 1946
söyleyebiliriz: Yeryüzünde bazı şiirler, mekânlar, şarkılar, sözler
ve bazı yürekler eskimez, biz buna inanıyoruz. Aliya İzzetbegoviç
de yaşantısı ve sözleriyle bize yön veren, eskimeyen yüreklerden.
Kiminle röportaj yapacağımıza karar vermeye çalışırken zihnimizde
“Geçmişe dönme şansımız olsa?..” diye bir düşünce belirdi.
Ardından “Geçmişe dönme şansımız olsa kiminle röportaj yapmak
isterdik?” diye düşündük. Akılımıza gelen birkaç isimden biriydi
Aliya İzzetbegoviç. Bu sayfalarda okuyacağınız röportajımız,
Aliya İzzetbegoviç’in kendi kaleminden yazılanların ve geçmiş
röportajlarının sentezlenmesiyle oluştu. Röportajı oluştururken Aliya
İzzetbegoviç’in hayatının samimi noktalarını sizlere sunmak istedik.
Röportaj ekibi olarak biz çalışırken çok keyif aldık, ümit ederiz ki
sizler de keyifle okursunuz. Saraybosna’da bir ilkokulu ziyaret ediyorum. Çocukların fikirleriyle
entelektüellerimizin fikirlerini karşılaştırıyorum da, kendi muhake-
16 | ADİLNÂME / 2019
mu? kememin çocukların muhakemesinden yana olduğunu görüyorum
“Bir aileyi idare etmek, bir devleti idare etmekten hiç de
kolay değildir.” derler. Biz de devlet liderliğinizden önce aile
hayatınızla başlamak istedik sorularımıza. Aşk ve ailenin sizin
hayatınızdaki yeri nedir?
yılında ben hapse girene kadar konuştuk, görüştük. Ona kelimenin
tam anlamıyla âşıktım ben, bunda utanıp çekinilecek bir şey yok, siz
de bunu anlayabilirsiniz. Şairlerin diliyle uğruna ölecek kadar büyük
bir aşktı bizimkisi. Her neyse ben hapse girdim ve bu kız üç yıl beni
bekledi. Hapisten çıktığımız zaman evlendik.
Peki ya çocuklar, çocuklarınız?
Üç çocuğumuz oldu: Lejla, Sabina ve Bakir. Sonra torunlar…
İki tanesi ben hapse girmeden önce doğdu, diğer üçü de ben
hapisteyken. Bana göre çocuklar tarafsız entelektüeldirler, ben
onları öyle nitelendiririm. Çocuklarla konuşmak için zaman zaman
Şimdi de büyük ailenizden bahsedelim: Bosna’dan. Farklı arklı
Şimdi de büyük ailenizden bahsedelim: Bosna’dan. Farklı
ailenizden
bahsedelim:
büyük
Şimdi
de
dan.
’
Bosna
F
kememin çocukların muhakemesinden yana olduğunu görüyorum
kültürlerden insanların huzur içinde bir arada yaşayabildiği
Bazıları bunu kabul etmeyecektir. O onların sorunu. Çocuklara
ada
insanl
huzur
bir
arın
içinde
kültürlerden
ar
Bazıları bunu kabul etmeyecektir. O onların sorunu. Çocuklara kültürlerden insanların huzur içinde bir arada yaşayabildiği yaşayabildiği
Bosna’nın farklı bir ruhu var. Bu ruh hakkında neler
göre her şey çok açık, kafalarında hiçbir karışıklık yok. Pırıl pırıl
bir
Bosna
ruhu
ruh
nın
’
.
hakkında
var
Bu
farklı
göre her şey çok açık, kafalarında hiçbir karışıklık yok. Pırıl pırıl Bosna’nın farklı bir ruhu var. Bu ruh hakkında neler neler
söyleyebilirsiniz?
geleceğimiz onlar.
ebilir
söyley
geleceğimiz onlar. söyleyebilirsiniz?siniz?
Kısacık sohbetimizde hapse girmenizle ilgili ifadeleri sıkça Bosna farklı dinlerden, milletlerden ve kültürlerden insanların bir
Kısacık sohbetimizde hapse girmenizle ilgili ifadeleri sıkça
Kısacık sohbetimizde hapse girmenizle ilgili ifadeleri sıkça Bosna farklı dinlerden, milletlerden ve kültürlerden insanların bir
arada yaşayabileceğinin şahididir. Bunun için tek şart yeterlidir:
kullandınız. Hapis hayatınız boyunca gelecekten ümidinizi
kullandınız. Hapis hayatınız boyunca gelecekten ümidinizi
kullandınız. Hapis hayatınız boyunca gelecekten ümidinizi arada yaşayabileceğinin şahididir. Bunun için tek şart yeterlidir:
kestiğiniz hiç oldu mu?
İnsan olmak. İnsan olmayanlar bunu yapamaz.
kestiğiniz hiç oldu mu?
kestiğiniz hiç oldu mu? İnsan olmak. İnsan olmayanlar bunu yapamaz.
Bu konuda şunu söylemek isterim ki, bizim geleceğe karamsarlıkla Bosna bir Avrupa ülkesidir. Ben hem Müslüman hem de Avrupalıyım.
Bu konuda şunu söylemek isterim ki, bizim geleceğe karamsarlıkla Bosna bir Avrupa ülkesidir. Ben hem Müslüman hem de Avrupalıyım.
Her iki kimliği de aynı anda taşıyor olmaktan mutluyum. Aynı şey
bakmaya ne hakkımız ne de bunun için bir sebebimiz vardır.
bakmaya ne hakkımız ne de bunun için bir sebebimiz vardır. Her iki kimliği de aynı anda taşıyor olmaktan mutluyum. Aynı şey
Peki, siz nasıl bir çocuktunuz? Başarılı bir öğrenci miydiniz? Düşünce
Bosna için de geçerli. Bosna hem Doğu’ya hem Batı’ya aittir. “Büyük
Peki, siz nasıl bir çocuktunuz? Başarılı bir öğrenci miydiniz? Düşünce Bosna için de geçerli. Bosna hem Doğu’ya hem Batı’ya aittir. “Büyük
Sınır” olarak adlandırılan bölge üzerinde ilginç bir ülkedir. Doğu ve
dünyanızı oluşturan okumalarınız hangi dönemde başladı?
dünyanızı oluşturan okumalarınız hangi dönemde başladı? Sınır” olarak adlandırılan bölge üzerinde ilginç bir ülkedir. Doğu ve
Batı arasındaki etkileşim yüzyıllar boyunca Bosna üzerinden devam
Okulda, çok iyi ve çok zayıf bir öğrenci olmak arasında salınıp
Okulda, çok iyi ve çok zayıf bir öğrenci olmak arasında salınıp Batı arasındaki etkileşim yüzyıllar boyunca Bosna üzerinden devam
durdum. Bir süre gayretle çalışıyor ve sonra belli bir süre kitaplarımı
etmiş, Bosna ruhu diyebileceğimiz şey bu şekilde oluşmuştur. Bosna
durdum. Bir süre gayretle çalışıyor ve sonra belli bir süre kitaplarımı etmiş, Bosna ruhu diyebileceğimiz şey bu şekilde oluşmuştur. Bosna
ruhunun en temel özelliği hoşgörüdür, sizden farklı olan insanlarla
tümüyle bir kenara bırakıyordum. Lisenin dördüncü sınıfında sertifika
tümüyle bir kenara bırakıyordum. Lisenin dördüncü sınıfında sertifika ruhunun en temel özelliği hoşgörüdür, sizden farklı olan insanlarla
birlikte yaşama yeteneğidir. İşte benim bu soruya cevabım budur.
sınavlarından muaf oldumsa da bir sonraki yani beşinci sınıfın
sınavlarından muaf oldumsa da bir sonraki yani beşinci sınıfın birlikte yaşama yeteneğidir. İşte benim bu soruya cevabım budur.
sonunda zayıf notlar aldım. İşin daha garibi, bunun tarih dersinden
Aynı anda iki farklı dünyaya ait olabilen bir ülkeyiz biz, bundan da
sonunda zayıf notlar aldım. İşin daha garibi, bunun tarih dersinden Aynı anda iki farklı dünyaya ait olabilen bir ülkeyiz biz, bundan da
mutluluk duyuyoruz.
olmasıydı çünkü tarihi oldum olası sevmişimdir.
mutluluk duyuyoruz.
olmasıydı çünkü tarihi oldum olası sevmişimdir.
Lisenin daha üst sınıflarında, okumayı bütün çalışmalarıma ikame
Lisenin daha üst sınıflarında, okumayı bütün çalışmalarıma ikame
etmiştim. 18-19 yaşlarında, Avrupa felsefesinin bütün temel
etmiştim. 18-19 yaşlarında, Avrupa felsefesinin bütün temel
metinlerini okuyordum. O zamanlar Hegel’i takdir edemedim ama
metinlerini okuyordum. O zamanlar Hegel’i takdir edemedim ama
sonraları görüşlerim değişecekti.
sonraları görüşlerim değişecekti.
Bizlere çocukluğunuzdan bir kare sunmanızı istesek ne söylerdiniz?
Bizlere çocukluğunuzdan bir kare sunmanızı istesek ne söylerdiniz?
12-14 yaşlarında bir çocuktum. Rahmetli annem çok dindar bir
12-14 yaşlarında bir çocuktum. Rahmetli annem çok dindar bir
kadındı ve dine olan bağlılığımı -en azından kısmen- ona borçluyum.
kadındı ve dine olan bağlılığımı -en azından kısmen- ona borçluyum.
Sabah namazlarını hiç aksatmadan tam vaktinde kılardı. Beni de
Sabah namazlarını hiç aksatmadan tam vaktinde kılardı. Beni de
kaldırırdı ki, ben de Belediye binasına fazla uzak olmayan yerel bir
kaldırırdı ki, ben de Belediye binasına fazla uzak olmayan yerel bir Farklı olan insanlarla birlikte yaşamaktan bahsettiniz. Bunu
cami olan Haciyska Camii’ne gidebileyim. Bir çocuk olarak doğaldır
Farklı olan insanlarla birlikte yaşamaktan bahsettiniz. Bunu
cami olan Haciyska Camii’ne gidebileyim. Bir çocuk olarak doğaldır Farklı olan insanlarla birlikte yaşamaktan bahsettiniz. Bunu
ki, kalkıp kalmamak konusunda tereddüt ederdim ama özellikle
mili olmakla mı yoksa milliyetçi olmakla mı başarabiliriz?
mili olmakla mı yoksa milliyetçi olmakla mı başarabiliriz?
ki, kalkıp kalmamak konusunda tereddüt ederdim ama özellikle mili olmakla mı yoksa milliyetçi olmakla mı başarabiliriz?
bahar sabahlarında eve hep mutlu dönerdim. Güneş doğmak üzere
bahar sabahlarında eve hep mutlu dönerdim. Güneş doğmak üzere
Bilgisiz kimselerin zihinlerinde kargaşa yaratmak için başvurulacak
ve yaşlı imam Mujezinoviç camide olurdu. Sabah namazının ikinci
ve yaşlı imam Mujezinoviç camide olurdu. Sabah namazının ikinci Bilgisiz kimselerin zihinlerinde kargaşa yaratmak için başvurulacak
rükûsunda daima Kuran’ın harika surelerinden biri olan Rahman en etkili yol, milli olanla milliyetçi olan arasındaki farkı gözden
rükûsunda daima Kuran’ın harika surelerinden biri olan Rahman
en etkili yol, milli olanla milliyetçi olan arasındaki farkı gözden
suresini okurdu. Taze bahar sabahındaki o cami, sabah namazında
kaçırmaktır. Aslında bu fark bazen sevgi ve nefret arasındaki fark
suresini okurdu. Taze bahar sabahındaki o cami, sabah namazında kaçırmaktır. Aslında bu fark bazen sevgi ve nefret arasındaki fark
okunan o Rahman suresi ve civardaki herkesin kendisine saygı
kadar büyük olabilir.
okunan o Rahman suresi ve civardaki herkesin kendisine saygı kadar büyük olabilir.
duyduğu o âlim; uzun zaman önce geçip gitmiş olan yılların sisleri
duyduğu o âlim; uzun zaman önce geçip gitmiş olan yılların sisleri
Milli duyguları olan bir insan kendi halkını sever, onların kusurlarını
arasında hala net bir biçimde görebildiğim en güzel görüntüleri
arasında hala net bir biçimde görebildiğim en güzel görüntüleri Milli duyguları olan bir insan kendi halkını sever, onların kusurlarını
oluşturuyor.
oluşturuyor. da erdemlerini de kendi üstünde taşır, o halka aittir. Bir milliyetçi
da erdemlerini de kendi üstünde taşır, o halka aittir. Bir milliyetçi
ise kendi halkını sevmekten çok başkalarından nefret eder, daha da
ise kendi halkını sevmekten çok başkalarından nefret eder, daha da
önemlisi uygulamada başkalarının mülkü olan şeyi ister. Başkalarına
önemlisi uygulamada başkalarının mülkü olan şeyi ister. Başkalarına
ait olan farklılıkları boğar, hoşgörüsüzüdür, fiziksel baskı uygular.
ait olan farklılıkları boğar, hoşgörüsüzüdür, fiziksel baskı uygular.
Kendisine ait olanı savunmaz, kendisine ait olmayanı ister.
Kendisine ait olanı savunmaz, kendisine ait olmayanı ister.
Peki ya siz kendinizi nasıl nitelendirirsiniz? Bir Avrupalı mı mı
Peki ya siz kendinizi nasıl nitelendirirsiniz? Bir Avrupalı
Peki ya siz kendinizi nasıl nitelendirirsiniz? Bir Avrupalı mı
yoksa bir Müslüman mı?
yoksa bir Müslüman mı?
yoksa bir Müslüman mı?
Daha önce de belirttiğim gibi kendimi hem Müslüman hem de
Daha önce de belirttiğim gibi kendimi hem Müslüman hem de
Avrupalı hissediyorum, bu kimliklerden birinin diğerini bozmayacağını
Avrupalı hissediyorum, bu kimliklerden birinin diğerini bozmayacağını
düşünüyorum. İnsanlar ve kültürler arasında aşılamayacak hiçbir
düşünüyorum. İnsanlar ve kültürler arasında aşılamayacak hiçbir
farklılık olduğuna inanmıyorum.
farklılık olduğuna inanmıyorum.
17 | ADİLNÂME / 2019