Page 4 - BNDIA ARUBA
P. 4
A4 LOCAL
Diasabra 3 augustus 2019
Linguista Ramon Todd Dandare:
Lesa sin compronde y falta di literatura na Papiamento ta un problema
ORANJESTAD – Pa Ramon Todd Dandare, esun universal, mirando cu idioma Spaño ta uno mas importante ‘esun cu a dal bo, emociona bo’
na Aruba tin un fenomeno unda ora di lesa, grandi. Di e forma ey e studiantenan ta siña for di esey ta yama sintesis. Segun Todd Dandare, mayo-
no ta compronde loke ta lesando; pero e prob- cuminsamento. ria di biaha na scol ta papia e ora ey di un resumen.
lema ta bira mas grandi ora ta papia di refleha
riba loke a lesa y purba pensa kico tabata in- Pa locual ta trata traduccion den buki, e ta bisa cu E resumen/ sintesis ta comprendemento di e texto,
tencion di e autor. E linguista no ta haya cu esey algo cu por wordo haci. Tin hopi buki di lec- pero tambe tin e parti analisis. Esey ta e parti unda
tin suficiente buki di literatura na Aruba den tura pa muchanan, kleuter, basico cu ta traduci y cu un persona ta interpreta locual e ta lesa y por re-
Papiamento. traha locamente tambe. A puntra Todd Dandare si fleha riba e lesado su interpretacion di loke e autor
tin traductor suficiente na Aruba. kier a bisa cu loke el a skirbi. Esey ta un aspecto cu
Bon Dia Aruba a acerca Traductor y Linguista Ra- ta importante pa literatura, pero e ta algo impor-
mon Todd Dandare, pa splica tocante importancia E ta contesta cu si tin, pero mester mas. Sinembar- tante pa tur texto cu lesa.
pa tin mas literatura na Papiamento; si tin sufici- go, el a splica cu nan no ta siña pa traductor, pero pa
ente lectura literario den educacion. Papiamento; y e idioma cu nan lo kier traduci for di Segun Todd Dandare, muchanan ta lesa, pero no ta
dje. Pasobra pa un persona por traduci, e mester tin compronde, cual no ta bon. “Si e fundeshi di sinte-
No tin suficiente obra literario na Papiamen- gran conocemento den ambos idioma, ademas di tisa y analisa no ta bon, pues si no haci esaki na scol
to conocemento di literatura di ambos idioma. basico, pa scol secundario e ta bay tin un problema
Ora ta trata riba e pregunta si ta existi suficiente pa compronde y refleha riba texto.”
material di lesa na Papiamento, Traductor y Lin- Den termino general, Todd Dandare ta bisa cu falta
guista Ramon Todd Dandare ta bisa: ‘Depende’, hopi conocemento literario, tambe bou algun cu Pa por trece mehoracion den esaki mester hisa e
mirando cu lesamento ta algo hopi varia y por uz’e ta duna les, bisando cu ‘den les di Hulandes no ta cantidad di texto cu ta lesa den cierto tempo. Den
den diferente contexto. worry cu literatura’. un ora por lesa tanto palabra, y ta netamente esey
mester mehora. Por lesa den un ora ta un cos, pero
Por lesa un obra literario, un cuenta, poesia, tambe No compronde kico ta lesa ta un problema mas importante ainda ta siña analisa e cosnan.
un articulo periodistico. Hende por ta lesando den grandi
tur diferente aspecto; pero si ta papia di literatura, Todd Dandare tambe a splica e importancia di Den analisis ta importante pa bay dilanti y sigui
‘falta hopi ainda’, segun Todd Dandare. E Linguista compronde kico ta lesa y puntra bo mes kico bo ta studia. Tambe e cuestion di cu si un persona kier ta
ta bisa cu tin hopi buki sigur, pero no a yega na e lesando. Ora un persona ta lesa, e ta haci dos cos carpinte e no mester lesa ‘e ta lesa tambe’ pa cual-
cantidad di buki manera tin na un pais grandi. pareu. E tecnica, e idioma pa siña lesa y con e ta kier cos mester por siña lesa instruccion, e ta keda
hinca den otro. “Ami ta lesa rapido paso mi conoce na carpinte pa analisa.
Todd Dandare a expresa cu ta un duele cu no ta e idioma. Ora mi lesa mi ta lesa cierto palabra tec-
duna literatura como materia den scol avansa. Otro nico y mi ta compronde nan.” Pa esunnan cu ta siña pa ofishi practico tambe
pais tin nan literatura propio, ademas di literatura mester analisa y pensa ‘midi bon prome cu claba’
mundial. Un ehempel cu el a duna ta Colombia, Sinembargo, banda di esey ora di lesa tambe tin e tur esey tin di haber cu conocemento, segun Todd
cual tin den banda di nan propio literatura, tambe parti sintesis. Esey ta ora un persona ta corda e parti Dandare, e ta practica cu teoria.