Page 15 - 20190608

Zaterdag 8 juni 2019 Recensie 15

vergelijking in ‘De Rots’ (1)

Raúl Römer). Dat is negen jaar Het gaat om die vergelijkingen Een enigszins verrassende
vóór ‘De Rots’. die mij persoonlijk raken. De se- beeldspraak is: ,,... een intense
Bij het lezen van ‘De Rots’ lectie heeft dus een subjectief verveling, die af en toe werd ge-
worden de stilistische elemen- karakter. Het eerste hoofdstuk kruid met doodsangst.” Dit is
ten direct zichtbaar. De neiging vormt het vertrekpunt. Als de in- niet een vergelijking door
om bij de beschrijvingen dit bij- leider het heeft over de vader van middel van ‘als’. Desondanks
voorbeeld door middel van ver- Eddy Lejeune, zegt hij: ,,Het ge- vindt er een vergelijking plaats.
gelijkingen te doen is op een slachtsdeel ligt als een dode Het komt door het volgende.
nogal pregnante wijze aanwezig. slang.” Dit is een heel eenvoudi- Het eten ‘kruiden’ betekent: er
Het gaat niet zozeer om doodge- ge als-vergelijking. Drie pagina’s smaak aan verlenen. Maar het
wone vergelijkingen als: ,,De In- verder lezen we: ,,... werd zij [de woord heeft niet altijd een posi-
diaan had twee vrouwen bij zich, tante van Lejeune] als een zak tieve betekenis. Iets kan te sterk
die hij als lastdier gebruikte.” Dit meel op de schouder van Pedro gekruid zijn. Dan wordt de
zou ik, vanwege de al zo vaak ge- gehesen.” Weer een vergelij- smaak - misschien onbedoeld -
bruikte uitdrukking, eerder een king, waarbij niet zoveel inspan- onaangenaam. Hier kan men
‘versleten’ vergelijking willen ning van ons verbeeldingsver- zich afvragen: wordt ‘doods-
noemen. Heel anders is het bij mogen vereist wordt. Nog drie angst’ door de verteller als iets
een vergelijking als: ,,De mor- pagina’s verder lezen we: ,,Het positiefs gezien? Want het krui-
gen scheurt als een bekkenslag leven, dat gelijk was aan kort- den houdt toch ook in: een
de nacht aan flarden.” Dit beeld stondig gras.” Nu wordt niet iets smaakmaker. Het komt mij zo
treft door zijn hyperbolisch ka- concreets met iets anders verge- voor dat de verteller de doods-
rakter en door de heftige plasti- leken. Het ‘leven’ is een abstract angst hier toch wel ziet als een
citeit van de voorstelling. Het begrip en dát is hetgeen nu smaakmaker. Is dit misschien
frappeert en overrompelt de ver- vergeleken wordt met ‘gras’. om de verveling te verdrijven? Ik
beelding van de lezer. Soms Nauwelijks twee bladzijden ver- weet het niet, maar het lijkt me
wordt het woordje ‘als’ weggela- derop lezen we: ,,Het huis van in ieder geval een fraaie vergelij-
ten, terwijl er toch vergeleken de familie Bloemhof werd als king.
wordt. Voorbeelden van zulke een kooi over Eddy heen ge-
vergelijkingen vinden we in ‘Een klapt.” Weer drie bladzijden ver- Hoofdstuk II
vreemdeling op aarde’: ,,De ver- der: ,,De gedachte aan zijn dood Na het verhaal van de inleider,
pleger stond met de bevalligheid werd als een bacil in zijn be- geschreven in de derde persoon,
van een balletdanser, tegelijk wustzijn geplant.” Het huis volgen in het tweede hoofdstuk
bokskampioen in de deur…. als een kooi voorstellen is nog de gebeurtenissen, die door Ed-
‘en’… de verpleger, die met zijn wel te volgen. Héél anders wordt dy Lejeune in de eerste persoon
katachtige wiegelgang….” het wanneer de ‘dood’ met een verteld worden. Hij vertelt, bij- Boeli van Leeuwen, 1992. FOTO WALTER SPENCER
‘bacil’ vergeleken wordt. Boven- voorbeeld, over zijn aankomst in
dien wordt van de Dood (een Antwerpen en Amsterdam. Als
Hoofdstuk I
Ter illustratie van de beeldende metafysisch begrip) gezegd dat hij op een avond op de Amster-
taal die Boeli van Leeuwen in de die ook in het bewustzijn wordt damse Wallen slentert, komt hij, wijl Sjon A vraagt: ,,Zeg, Eddy, plafond draaien boven mijn
bewuste roman hanteert, geef ik ‘overgeplant’. Het gaat dus om heel toevallig, een neef tegen, wat doe je in deze buurt, hè, hoofd als de zonnen in een he-
een aantal voorbeelden. Daarbij verschillende soorten vergelij- die op Curaçao bekend is als schaam je je niet?” Ze bezoeken mel van Van Gogh.” Enkele pa-
ga ik enigszins selectief te werk. kingen. Sjon A. Ze begroeten elkaar, ter- vervolgens een kroeg en het ge- gina’s later: ,,En onder de kille
sprek gaat dan over het leven op hemel van het noorden werd ik,
Curaçao. Wanneer ze allebei om met de Psalmen te spreken,
dronken zijn besluiten ze naar in één nacht als water uitgego-
het pension te gaan, waar Sjon A ten.” Probeerde de auteur hier
in Amsterdam logeert. Lejeune soms de taal van de Bijbel na te
mag daar in een leegstaande bo- bootsen? Hij zegt het namelijk
venkamer de nacht doorbren- nadrukkelijk: ,,Om met de Psal-
gen. Als hij ‘s nachts wakker men te spreken.” Als het om
wordt, gaat hij naar beneden. vrouwen op de Burgwallen gaat,
Terwijl hij in de huiskamer zit, krijgen we te lezen: ,,Wanneer
luistert hij het gesprek af tussen een schichtige voorbijganger
Sjon A en zijn vrouw, die nog langs hun raam liep, glimlach-
niet slapen. Deze weten niet dat ten ze mechanisch. Sommigen
Lejeune in de huiskamer zit. lieten hun tong snel heen en
Het gesprek gaat over hem, Le- weer schieten als de kop van een
jeune. Over de vraag of Eddy slangetje dat aanvalt.” Vervol-
weet wie zijn vader is. gens: ,,De Titanic, die als een
In dit hoofdstuk wemelt het van kerstboom verlicht.” Nog wat
de vergelijkingen. Achter elkaar verder: ,,...laten hun baard staan
en soms in één enkele passage. als een soort badge of protest.”
Ik citeer: ,,En heel vaag, als de lij- En: ,,Aan drie dingen kent men
nen in een gouache, verschijnt de vrouw die publiek wordt ge-
het land in de verte. (…) Een en- noemd: aan de schoenen die er-
kele vogel stijgt recht omhoog te- uit zien als zinkende schepen,
gen de loden hemel en blijft in aan de mond die opensplijt als
de lucht hangen, als door on- een obscene wond.” En op de-
zichtbare machten daar vastge- zelfde bladzijde: ,,En Hij legde
bonden. Sleepboten zetten zich Zijn hand zo teer als een
schrap tegen het water en trek- bloem...”
ken als torren aan hun prooi (…).
In de verte verschijnen hijskra- Geraadpleegde literatuur:
nen aan de horizon, elegant in - Jos de Roo, ‘Antilliaans
de nek geknakt als giraffen, die Literair Logboek’, Walburg Pers,
langs lage struiken grazen. (…). 1980, p.55).
Van Leeuwen vertelt over de aankomst van Eddy Lejeune in Antwerpen en Amsterdam. Als Le- De zon schijnt als een mislukt - Wim Rutgers, ‘Het poëtisch
jeune op een avond op de Amsterdamse Wallen slentert, komt hij, heel toevallig, een neef tegen, spiegelei achter de lage wolken debuut van Boeli van Leeuwen,
die op Curaçao bekend is als Sjon A. Ze begroeten elkaar, terwijl Sjon A vraagt: ,,Zeg, Eddy, wat (…).” Drie Curaçaose Schrijvers in
doe je in deze buurt, hè, schaam je je niet?” En verder: ,,De lichten aan het veelvoud’, 1991).