Page 11 - bon-dia-aruba-20190423
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diamars 23 aPriL 2019

            Mensahe di Santa Rosa

                   Dia di Tera 2019: Proteha nos especienan y e importancia di abeha


                                                                                    paden y pafo di e cas. Nan trabou ta  Pakico  nos  mester  proteha  nos
                                                                                    cuminsa for di ora nan nace. Nan ta  Abehanan
                                                                                    biba  mas  o  menos  5  pa  6  siman.  E  Tur mata mester di Abeha pa polenisa
                                                                                    abeha muhe tin su patanan patras cu  cu ta haci Abehanan ta e polenisadonan
                                                                                    cabey. Den esaki e ta warda e puiro di  indispensabel di mayoria di ecosiste-
                                                                                    e flornan cu e bishita. E Abeha muhe  ma.  Tin  mas  cu  369.000  especie  di
                                                                                    tambe tin su puy pa defende su mes,  mata y flornan. E 90% di nan ta de-
                                                                                    pero si e uza esaki ta nifica su morto.   pende di polenisacion di insecto. Un
                                                                                                                        Abeha riba su mes por bishita di 50-
                                                                                    Trabounan di e Abeha Muhe           1000 flor den un trayectorio di biahe.
                                                                                    Cuminsando  for  di  dia  1  pa  3:  e  ta  Si un Abeha realisa dies biahe pa dia,
                                                                                    haci limpi y e ta kibra y come e tapa di  di un colonia di 25.000 Abeha, e por
                                                                                    wax pa e sali.                      poleniza  250miyon  flor  den  un  dia.
                                                                                    4  pa  12  dia:  E  Abehanan  cu  ta  bay
                                                                                    nace, e ta crianan cu honing y puiro  Abehanan ta un tipo di especie hopi
                                                                                    for  di  e  flornan.  E  reinanan  ta  haya  clave cu otro tipo di especienan cu ta
                                                                                    cuminda special cu ta e ‘Royal Jelly’.  depende di e Abeha pa nan por sobre-
                                                                                                                        vivi. Hopi especie di animalnan ta de-
                                                                                    Di 13 pa 17 dia: e ta cuminsa traha  pende di e Abeha pa nan sobreviven-
                                                                                    e Wax.                              cia debi cu nan fuente di alimento, in-
                                                                                    Di 18-21 dia: E ta cuida e cas y e ta  cluyendo nuts, diferente fruta y simia
            PIEDRA PLAT - Anualmente ta                                             percura  pa  ningun  enemigo  drenta  ta depende di polenizacion di insecto.
            celebra Dia di Tera riba e fecha di                                     (otro insecto). Di 22 dia y te ora cu e  Polenizacion no solamente ta haci ali-
            22 di April. Hunto cu e celebra-                                        muri, e ta busca e nectar pa traha hon-  mentonan disponibel pa otro organis-
            cion  aki,  tambe  ta  scoge  e  tema                                   ing y puiro di e flornan pa nan come.  mo, pero tambe ta permiti crecemen-
            pa concientisa mundo completo.                                          E nectar, ta want’e den su stoma y e  to floral cu ta crea habitat pa animal y
            E  aña  aki,    dedicacion  ta  riba  e                                 puiro di flor na su patanan         otro insectonan.
            especienan  cu  sigur  ta  hopi  im-
            portante,  no  solamente  mundi-                                        Abeha Homber                        Awor bo ta mas consciente di con im-
            almente, pero tambe na Aruba. E                                         E  Abeha  homber  no  ta  traha  asina  portante un Abeha ta. Ban cuida nan
            especie  cu  ta  wordo  enfoca  riba                                    hopi mescos cu e Abeha muhe. E no  y percura pa nos no uza pesticidanan
            dje ta Abeha. Bo tabata sa con im-                                      tin un trabou y ta biba mas o menos 5  kimico pa caba cu otro tipo di insec-
            portante un Abeha ta? Bo tabata                                         pa 6 siman. E ta wordo cria cu cum-  tonan cu kisas ta causa problema na
            sa cu Abeha pa polenisa mayoria                                         inda for di e Abeha muhe te dia cu e  bo cas of cunucu,  pero cu ademas di
            flor?                                                                   broei cu e Abeha reina. Na momen-   mata  insecto  indesea,  por  caba  cu  e
                                                                                    to cu e caba di broei cu e reina, e ta  Abehanan, cu ta hopi esencial pa loke
            Awendia nos Departamento di Agri-                                       wordo cori for di cas y e lo muri di  ta polenizacion di flornan.
            cultura,  Cria  y  Pesca  Santa  Rosa  pa                               hamber.
            algun aña caba a stop completamente
            cu uzo di pesticidanan kimico cu ta
            dañino pa nos medio ambiente, y mas
            ainda pa nos Abehanan. Nos ta con-
            seha nos agricultornan pa haci uzo di
            otro tipo di pesticida mas biologico y/
            of  natural  posibel.  Esaki  ta  pa  cuida
            nos abehanan mas tanto posibel.     lacion di abehanan di e estado. Den
                                                estado  di    Oregon,  e  Abehanan  di
            Loke bo mester sa di abeha y con  ‘Franklin’probablemente  a  extingui
            pa yuda proteha nan                 durante e mesun periodo.
            Abeha  ta  un  especie  hopi  extraordi-
            nario cu ta existi den tur tipo di cli-  Ciclo di Abeha y caracteristica
            ma mundialmente. For di mondinan  Abehanan  ta  biba  hunto  den  cas.
            grandi  te  cu  desiertonan  di  Africa,  Den  un  cas  por  tin  mas  o  menos
            incluyendo  circulo  Polar  Artico.  E  50.000  pa  60.000  Abeha.  Den  e  cas
            diferente abeha y nan habitat ta dife-  tin  e  Abeha  muhe  (Abeha  Trahado)
            rencia di luganan manera na Merca,  Abeha homber y un Abeha Reina. E
            unda nan ta biba bou tera, buraconan  reina su curpa ta mas largo. E tin un
            y den mata.                         puy  pa  defende  su  mes.  E  reina  su
                                                puy  ta  mas  largo  cu  e  abeha  muhe,
            Durante  gran  parti  di  e  ultimo  dies  y e no ta stret. E ta uza su puy sola-
            añanan  tras  di  lomba,  Apicultornan  mente contra otro reina. E reina ta e
            di Merca y Europa ta reporta perdida  abeha cu ta pone webo, y e por biba
            anualmente di ciclo di Abeha di 30%  te cu 7 aña. E reina por pone 1,000
            substancialemnte mas di loke ta wordo  pa 3,000 webo pa dia. Ningun reina
            considera normal of sostenibel. Echo  ta permiti pa un otro reina den nan
            ta cu un di cada cuater abeha salvahe  cas. Dado caso cu esey mester tuma
            na Merca ta den riesgo di extinsion.  luga,  nan  lo  bringa  picando  otro
                                                te  cu  un  muri,  uzando  nan  puy.
            E poblacionnan mundial di Abeha ta
            den  eextinsion.  Incluyendo  e  Abe-  Un otro caracteristica di abeha ta cu si
            hanan  di  Honing  y  Abehanan  Sal-  tin mas cu un reina ta bay nace, esun
            vahe Nativo. Ehempel ta e Abehan-   cu nace prome lo pica tur e otronan
            an  tipo  geel  ta  mas  abundante  den  mata prome cu nan nace.
            parti  noord  di  Wisconsin,  den  mas
            o menos den decada di 1990, y den  E Abeha muhe ta esun di un tamaño
            transcurso di  dies aña, cu un repre-  mas chikito. E cas mester di hopi tra-
            sentacion di menos di 1%  di e popu-  hado y nan ta haci e trabou di tanto
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16