Page 15 - 20181124

Recensie 15
Zaterdag 24 november 2018
van de negentiende eeuw

praktijken van 1793 tot 1795 le-
ken de Engelsen weldegelijk een
poging te doen om het door de
sultan toegewezen gebied te ko-
lonialiseren. Ze plaatsten een
nederzetting die in die twee jaar
regelmatig werd overvallen door
lokale Papoea-stammen. De be-
woners van de nederzetting had-
den ook nog eens te maken ge-
kregen met ernstige zieken en
waren de hongerdood nabij
waarop uiteindelijk door de En-
gelsen besloten werd hun neder-
zetting eind 1795 te verlaten.
Met de desastreuze ervarin-
gen van de Engelsen kwam het
eiland, nog meer dan voorheen,
algemeen te boek te staan als
‘ongastvrij’. Scheepsbemannin-
gen zouden er niet toegelaten
worden om ruilhandel te plegen
of drinkwater in te nemen. De
lokale bevolking werd onder an-
dere beschreven als ‘koppen-
snellers, rovers en vechters’.
Waarom of door welke ervarin-
gen in het verleden de eilandbe-
woners zich ’roofgierig’ gedroe-
gen, blijft ook in deze publicatie
een vraag. Wel krijgt de lezer
met verschillende praktijkvoor-
beelden verduidelijkt dat de kust
van Nieuw Guinea voor handel Gezicht op het dek van deTriton tijdens de reis naar Nieuw Guinea.
ontoegankelijk was. Beschrijvin-
gen worden gegeven van scher-
mutselingen, zoals die van de
Nederlander Kolff uit 1826. Die neur op de Molukken en zijn op- boord gebracht om direct over te mensen lucht kregen van de ge- dachte terug te lezen. Papoea’s
beschrijft dit zodra men pro- drachtgever Pieter Merkus ‘was kunnen gaan tot ‘bezetting’. In heime instructie en het plan dat zouden de mannen vermoorden
beert contact te maken met de dit slechts een kwestie van tijd’. 1827 startte de voorbereiding op de Nederlandse bemanning met en de vrouwen en kinderen af-
lokale bewoners om aan land te Met al deze voorkennis over de reis naar Nieuw-Guinea. hen had (in opdracht van de voeren om ze tot slaaf te maken.
komen (voor drinkwater). Kolff het gebied kreeg de Nederlandse Naast leden van de lokale bevol- gouverneurcommissaris Mer- Men gaat mede daardoor uit
geeft aan dat de roofzucht van de bemanning van de Triton en Iris king (22 inlandse vrouwen en 21 kus). ,,Een deel van Nieuw Gui- voorzorg bewapend aan land
Papoea’s, en het beschieten van de instructie mee om niet de kinderen) werden een Europese nea moest worden onderworpen waarbij ook een zoektocht wordt
zijn bemanning met lanssteken werkelijke redenen voor hun en tien Javaanse bannelingen sa- aan het Nederlandse gezag en gehouden naar zout en steenko-
en pijlen, waardoor een van zijn komst bekend te maken. Ook men met elf Europese en twintig pas indien de nederzetting met len voor de Europese stoom-
soldaten later overleed, te ma- kregen ze de opdracht om men- inlandse soldaten aan boord ge- vesting was ‘veiliggesteld’ tegen schepen. De steenkolen waarop
ken heeft met het feit dat de Pa- sen aan boord te nemen zodat bracht. Bijzonder is dat de term uitvallen van buitenaf mochten gekookt wordt door de lokale be-
poea’s regelmatig mensen direct overgegaan kon worden ‘volksplanting’ in deze journa- de schepen, met achterlating volking, blijkt echter ongeschikt
meennamen om ze tot slaaf te tot kolonisatie. Nadat de Triton len niet terug te vinden is terwijl van mensen, weer uit het gebied voor dit soort schepen.
maken. Hij meende dat als het vanaf de Texelse rede vertrokken men dit toentertijd gebruikte, vertrekken”, zo staat in het boek. Om de inbezitname van het
gouvernement de roof niet zou was op 13 november 1825 kwa- onder andere in Zuid-Afrika, In april 1828, na een lang ver- gebied aan een ieder, gebiedsbe-
beteugelen, de kust van Nieuw men ze vier maanden later, in voor dit verplaatsen, bevolken, blijf in Batavia, kwamen de bei- zoeker en bewoner, duidelijk te
Guinea voor handel ontoeganke- maart, aan in Batavia, het huidi- koloniseren en bezetten van het den schepen aan in het gebied. maken, plaatste men langs de
lijk zou zijn. Kolff vond echter ge Jakarta dat tot 1799 hoofd- gebied met ‘eigen’ mensen door De Nederlanders doen tijdens oevers speciaal uit Nederland
geen spoor van Engelse acti- kwartier was van de VOC in hen in een (veilig geachte) het rondreizen nog steeds aan meegenomen wapenborden.
viteit, maar volgens de gouver- Azië. Er werden personen aan nederzetting achter te laten. ruilhandel, waarbij ze kraaltjes Ook trachtten de Nederlanders
De bemanning kreeg de en spiegeltjes trachten te slijten, met het uitreiken van een staf
ondersteuning van twee tolken, maar die verloopt weinig succes- met het Nederlandse konink-
twee officieren, een luitenant en vol. De Papoea’s wilden tegen de rijkswapen, aan de lokale in-
een chirurgijn. In de reisverha- ruilartikelen die ze aanboden zo- landse hoofden of stamleiders
len van Modera en Van Delden als schildpadden, parels, tri- hun onderwerping en waardig-
is niet terug te vinden dat ook pang, opgezette paradijsvogels, heid van het gebied een officiële
nog eens zeventig extra banne- tasjes, papagaaien, vogelnestjes, bekrachtiging te geven. Onder-
lingen, bestemd voor Banda, aan knotsen, spiesen, pijlen, bogen tussen waren de meevarende
boord zouden zijn gekomen. en massooi, het door de Neder- leden van de ‘Natuurkundige
Het Bandaeiland behoort met landers ingevoerde grof aarde- commissie voor Nederlands-In-
een tiental kleine eilanden in de werk, ijzeren werktuigen, koper- dië’ druk bezig met de planten-
Bandazee nabij Ambon tot Indo- draad, tabak, arak en textiel ont- en dierenwereld te onderzoeken
nesië/de Molukken. Evenmin vangen. ,,Men was weinig van het onder Europeanen nage-
maken de hier integraal gepubli- geïnteresseerd in de door de noeg onbekende eiland.
ceerde verslagen melding van de Nederlanders mee genomen en
opstand die aan boord uitbrak aangeboden spiegeltje en kralen Volgende week het tweede deel
onder deze lokale mensen waar- en koperen ringen.” van de recensie, met daarin de
bij twee van de opstandelingen Ondertussen vreesde de be- etnocentrische beschrijving van
de dood vonden. Een gebeurte- manning voor aanvallen van Pa- de zeden en gebruiken van de
nis die wel terug te lezen is in de poea’s die niet alleen mensen Papoea-stammen en de ontsnap-
Engelse bron ‘Van der Veur in zouden vermoorden, maar ook pingspoging van de bannelingen
Search for New Guineas Boun- afvoeren om ze tot slaaf te ma- die men achterliet op de vesting
Het oeverwapenbord. daries’. Mogelijk hadden deze ken. In de journalen is deze ge- met fort Du Bus (of Bois).