Page 11 - BNDIA ARUBA
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diaranson 4 september 2019
            Shurman Milliard :
                                                        ‘Norma- y balornan’(parti 1)



            ORANJESTAD - Norma y  ora bo man lo a wordo corta  mento ta, e hoben lo no por
            balor ta 2 palabra cu ma-    afo. Si bo no atene bo mes na  sa pa forma su mes basa ariba
            sha  rara  bes  nos  ta  wak  e  reglanan  di  un  Rey  di  un  e  normanan  y  balornan.  E
            nan  separa  for  di  otro.  pais lo bo no wordo permiti  ausencia  di  claridad  di  parti
            Den  cada  combersacion  mas den e pais. Si bo a cau-     di nos adultonan ta pone cu
            nan  por  tin  un  funcion.  sa  destruccion  lo  bo  wordo  e Hubentud ta manca su nor-
            Ta  p’esey  norma  y  balor  cera y bo libertad lo a wordo  ma y balornan. Como adulto
            ta hopi importante pa cua  kita for di bo. Den e tempo  den nos comunidad nos no ta
            comunidad  cu  ta.  Como  moderno nos a mira cu door  critico mas pa locual ta e com-
            Social  worker  (Shurman  di un grupo grandi di hende  portacion di otro. Nos ta wak
            Milliard) norma y balor ta  cu  tabata  purba  biba  hunto,  solamente  nos  vecindario
            bini bek den cada faceta di  e  normanan  a  bira  reglanan  directo. “Si no ta mi yiu mi
            mi  bida  y  trabou.  Norma  skirbi  cu  consecuencia,  cu  a  no ta bisa nada”. Por cierto ta
            y balor ta importante ora  wordo tuma over. Ta sali for  asina cu e mayornan di e mu-
            bo  bini  den  contacto  cu  di  e  pensamento  cu  un  pais  cha  lo  por  ataca  bo  persona
            personanan  den  bo  bida  no por ta prospero si no tin  pa locual bo a bisa su yiu. Of
            social.                      reglanan  skirbi  y  cu  conse-  peor ainda nan lo por mustra
                                         cuencia  si  e  hendenan  no  bo  ariba  bo  propio  compor-
            Norma y balor ta bini bek den  atene nan mes na e reglanan  tacion  of  e  comportacion  di
            e familia na cas y na trabou na  aki..  Nos  ta  biba  hunto  cu  bo familia. Miedo pa esaki ta
            cual  nan  bo  por,  of  mester,  hopi hende, pues pa tin ordo  cera e boca di mayoria adulto.
            of ta scoge pa atene na nan.  lo  mester  tin  normanan  na
            Como comunidad hopi biaha  cual nos tur mester tene nos  Door di globalisacion, media
            nos no ta mira e necesidad di  mes na dje.                y tecnologia hobennan ta bini
            norma y balor como algo im-                               hopi  mas  den  contacto  cu
            portante. Pa atene nos mes na  Balornan, reglanan no skirbi,  norma y balornan di otro cul-
            norma  y  balor hopi  biaha  ta  ta  parce  no  importante  y  ta  tura  y  comunidadnan.  Esaki
            wordo mira como algo cu no  wordo  mira  como  escogen-   lo por trece bruhacion cerca
            ta na moda mas, cos di antes.  cianan  alternativo  pa  cual  e  e  hobennan.  Nan  “village”a
            Ora bo papia di norma y ba-  consecuencia  no  ta  impor-  bira  hopi  mas  grandi  y  cu
            lor hopi biaha hende ta haci  tante  pa  e  bida  personal  di  hopi hende cu tin motibonan
            manera cu no ta nada mucho  e  ser  humano.  Pero  nos  ta  comercial pa trece nan opin-
            importante.  Sinembargo  e  puntra nos mes si e pensam-   ion  dilanti.  Desafortunada-
            palabranan aki lo mester ta e  ento  aki  ta  corecto?  Hende  mente e entrada aki ta wordo
            lijm den tur e contactonan cu  grandi ta bisa cu e Hubentud  uza  como  negativo.  Mescos
            nos tin.                     di  awendia  no  tin  balornan  cu  mayoria  di  e  desaroyo-
                                         mas. Nan ta sin manera y no  nan tecnologico , e desaroyo
            Norma  y  balor  ta  e  regla-  tin respet pa nada mas. Ta ser  negativo ariba mundo ta visi-
            nan skirbi y no skirbi cu nos  mira un debilitacion di e ba-  bel den e bida di e Hubentud
            como  comunidad  tin.  Nan  lornan ” bieu” cu ta parti di  como  prome  nan.  E  hoben-
            tin  e  poder  pa  trece  hende  cada  comunidad.  Ta  wordo  nan kier biba den un otro co-
            hunto  ora  wordo  atene  na  bisa cu e Hubentud tin nor-  munidad manera nan ta mira
            nan  debidamente  pero  nan  manan y balornan mas debil  ariba  you  tube  diariamente.
            tin  e  poder  tambe  pa  causa  y cu antes e normanan y bal-  E smartphones, tablets y lap-
            division.  P’esey  e  pregunta:  ornan tabata mas fuerte. Toch  tops a bira e babysitter pa nos
            Norma y balor ta na bida ai-  tin algo aki den cu hende no  j hobennan kendenan ta ad-
            nda den nos comunidad cu ta  ta mira. Den un comunidad  kiri  hopi  norma  y  balornan
            globalisando?                ta e hendenan grandi cu ta e  negativo for di esaki. Sinem-
                                         “gatekeepers” di e normanan  bargo nos ta mira cambionan
            Norma y balor tin su rais den  y balornan cultural y comu-  di comportacion positivo for
            antaño.  E  tempo  hopi  mas  nicativo.  Ta  principalmente  di  esakinan  tambe  den  so-
            prome  cu  bijbel,  caminda  e  e  adultonan  cu  lo  mester  cial  media.  Conscientisacion
            ser humano den comunidad  laga parce (door di palabra y  di  proteccion  di  naturalesa,
            primitivo tabata purba sobre-  mas tanto door di haci), kico  con ta anda cu bestia, respet
            vivi. E tempo ey tabata prin-  “nos”  normanan  y  balornan  pa hende muhe, bida saluda-  vertencianan  of  wordo  kita  biaha ta ser bisa cu despues di
            cipalmente e balor di e hen-  ta. E Hubentud lo mester por  bel y bista positivo pa cu bo  for  di  trabou  permanente  ta  trabou bo profesion ta caba y
            denan cu tabata di importan-  wak  den  e  bida  diario  di  su  mes, ta algun di e puntonan  algun  di  e  consecuencian-  bo bida priva ta cuminsa. Cu
            cia. Eseynan tabata e reglanan  comunidad  na  cada  persona  positivo cu ta bini dilanti. Ta  an  mas  conoci  cu  ta  wordo  hopi profesion e ta asina. Pero
            no skirbi cu e tribunan tabata  adulto cua ta e norma y balor  costa  hopi  tempo  pero  esey  aplica.  Den  e  sector  priva  ora nos ta referi na trabounan
            atene nan mes na dje. No e  cu ta valido.                 ta logico si nos ta papia di un  tur herment ta wordo uza pa  publico e liñanan ta hopi mas
            poder  di  ehecucion,  pa  pro-                           cambio  mental  pa  henter  e  esaki.  Yega  trabou  na  ora  ta  cerca di otro compara cu tra-
            vee  cuminda  pa  su  tribu.  P’esey ta importante pa dicidi  poblacion.               un di esakinan. Hopi dunado  hadonan den sector priva. Bo
            Tur  eseynan  ta  reglanan  no  kendenan  nos  ta  permiti  pa                         di trabou ta laga tur e traha-  ta traha mas tanto pa pueblo
            skirbi cu e hendenan mester  participa den nos bida. Cada  Ariba  tereno  laboral  tambe  donan punch in ora nan yega  y no pa ganashi. Ta asina cu
            a atene nan mes na dje. Den  persona  ta  laga  su  stempel  norma y balor ta importante.  trabou pa wak si nan ta yega  funcionnan  publico  tin  mas
            e  tempo  di  bijbel  e  balor-  ariba bo yiu y den extension  Hopi reglanan a wordo traha  na ora na e luga di trabou y  tanto di haber cu posicionnan
            nan cu no tabata skirbi, mas  ariba  bo  familia.  Na  mo-  na  cual  un  trahado  mester  ora  di  bay  cas  nan  ta  punch  ehemplar cu ta bay hunto cu
            y  mas  a  wordo  documenta.  mento cu esaki ta un persona  tene su mes na dje. Hasta lo  out. Esaki tin influencia ariba  bista  di  hende.  Ora  cu  den
            Nan a bira reglanan skirbi y  di  influencia  negativo,  ariba  bo por perde bo trabou si bo  nan salario y e posibilidad pa  tempo priva e posicion aki ta
            claramente  consecuencia  a  cual tereno cu lo por ta, esaki  no tene cuenta cu reglanan di  nan desaroya den nan trabou.  wordo  asumi,  esaki  por  tin
            bin  acerca  ora  cu  e  hende-  lo instabilisa e norma y bal-  cas cu bo mes a firma. Cada  E punch in ta sosode mas y  consecuencia  pa  e  norma  y
            nan  no  cumpli  cu  esakinan.  ornan di bo yiu, bo familia y  seccion  laboral  y  hasta  cada  mas digital, y cu print di dede  balornan  cu  nos  comunidad
            E reglanan aki a bira mas cu  futuro familia. Manera e di-  doño  di  trabou  tin  su  pro-  of scanner di cara. E balornan  kier tene na halto. Pero unda
            sugestionnan, nan a bira hopi  cho ta bisa: ït takes a village  pio  cultura  di  trabou  cu  e  pa yega trabou na ora a bira  exactamente  e  barera  aki  ta
            mas,  nan  a  bira  normanan.  to raise a child”.Na momento  kier cuida. Tene salario aden,  mas un norma, mirando cu el  situa  ?  Kico  ta  e  reglanan
            No tin mag di horta for di un  cu e hoben ta wak un adulto y  wordo kita di trabou tempo-  a wordo digitalisa e reglanan  skirbi y no skirbi ?
            otro. Si bo haci esey toch, e  no por mira cla con su pensa-  ralmente cu of sin pago, ad-  pa tur trahado ta igual. Hopi
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16