Page 11 - BNDIA ARUBA
P. 11
A11
opinion Diaranson 4 september 2019
Shurman Milliard :
‘Norma- y balornan’(parti 1)
ORANJESTAD - Norma y ora bo man lo a wordo corta mento ta, e hoben lo no por
balor ta 2 palabra cu ma- afo. Si bo no atene bo mes na sa pa forma su mes basa ariba
sha rara bes nos ta wak e reglanan di un Rey di un e normanan y balornan. E
nan separa for di otro. pais lo bo no wordo permiti ausencia di claridad di parti
Den cada combersacion mas den e pais. Si bo a cau- di nos adultonan ta pone cu
nan por tin un funcion. sa destruccion lo bo wordo e Hubentud ta manca su nor-
Ta p’esey norma y balor cera y bo libertad lo a wordo ma y balornan. Como adulto
ta hopi importante pa cua kita for di bo. Den e tempo den nos comunidad nos no ta
comunidad cu ta. Como moderno nos a mira cu door critico mas pa locual ta e com-
Social worker (Shurman di un grupo grandi di hende portacion di otro. Nos ta wak
Milliard) norma y balor ta cu tabata purba biba hunto, solamente nos vecindario
bini bek den cada faceta di e normanan a bira reglanan directo. “Si no ta mi yiu mi
mi bida y trabou. Norma skirbi cu consecuencia, cu a no ta bisa nada”. Por cierto ta
y balor ta importante ora wordo tuma over. Ta sali for asina cu e mayornan di e mu-
bo bini den contacto cu di e pensamento cu un pais cha lo por ataca bo persona
personanan den bo bida no por ta prospero si no tin pa locual bo a bisa su yiu. Of
social. reglanan skirbi y cu conse- peor ainda nan lo por mustra
cuencia si e hendenan no bo ariba bo propio compor-
Norma y balor ta bini bek den atene nan mes na e reglanan tacion of e comportacion di
e familia na cas y na trabou na aki.. Nos ta biba hunto cu bo familia. Miedo pa esaki ta
cual nan bo por, of mester, hopi hende, pues pa tin ordo cera e boca di mayoria adulto.
of ta scoge pa atene na nan. lo mester tin normanan na
Como comunidad hopi biaha cual nos tur mester tene nos Door di globalisacion, media
nos no ta mira e necesidad di mes na dje. y tecnologia hobennan ta bini
norma y balor como algo im- hopi mas den contacto cu
portante. Pa atene nos mes na Balornan, reglanan no skirbi, norma y balornan di otro cul-
norma y balor hopi biaha ta ta parce no importante y ta tura y comunidadnan. Esaki
wordo mira como algo cu no wordo mira como escogen- lo por trece bruhacion cerca
ta na moda mas, cos di antes. cianan alternativo pa cual e e hobennan. Nan “village”a
Ora bo papia di norma y ba- consecuencia no ta impor- bira hopi mas grandi y cu
lor hopi biaha hende ta haci tante pa e bida personal di hopi hende cu tin motibonan
manera cu no ta nada mucho e ser humano. Pero nos ta comercial pa trece nan opin-
importante. Sinembargo e puntra nos mes si e pensam- ion dilanti. Desafortunada-
palabranan aki lo mester ta e ento aki ta corecto? Hende mente e entrada aki ta wordo
lijm den tur e contactonan cu grandi ta bisa cu e Hubentud uza como negativo. Mescos
nos tin. di awendia no tin balornan cu mayoria di e desaroyo-
mas. Nan ta sin manera y no nan tecnologico , e desaroyo
Norma y balor ta e regla- tin respet pa nada mas. Ta ser negativo ariba mundo ta visi-
nan skirbi y no skirbi cu nos mira un debilitacion di e ba- bel den e bida di e Hubentud
como comunidad tin. Nan lornan ” bieu” cu ta parti di como prome nan. E hoben-
tin e poder pa trece hende cada comunidad. Ta wordo nan kier biba den un otro co-
hunto ora wordo atene na bisa cu e Hubentud tin nor- munidad manera nan ta mira
nan debidamente pero nan manan y balornan mas debil ariba you tube diariamente.
tin e poder tambe pa causa y cu antes e normanan y bal- E smartphones, tablets y lap-
division. P’esey e pregunta: ornan tabata mas fuerte. Toch tops a bira e babysitter pa nos
Norma y balor ta na bida ai- tin algo aki den cu hende no j hobennan kendenan ta ad-
nda den nos comunidad cu ta ta mira. Den un comunidad kiri hopi norma y balornan
globalisando? ta e hendenan grandi cu ta e negativo for di esaki. Sinem-
“gatekeepers” di e normanan bargo nos ta mira cambionan
Norma y balor tin su rais den y balornan cultural y comu- di comportacion positivo for
antaño. E tempo hopi mas nicativo. Ta principalmente di esakinan tambe den so-
prome cu bijbel, caminda e e adultonan cu lo mester cial media. Conscientisacion
ser humano den comunidad laga parce (door di palabra y di proteccion di naturalesa,
primitivo tabata purba sobre- mas tanto door di haci), kico con ta anda cu bestia, respet
vivi. E tempo ey tabata prin- “nos” normanan y balornan pa hende muhe, bida saluda- vertencianan of wordo kita biaha ta ser bisa cu despues di
cipalmente e balor di e hen- ta. E Hubentud lo mester por bel y bista positivo pa cu bo for di trabou permanente ta trabou bo profesion ta caba y
denan cu tabata di importan- wak den e bida diario di su mes, ta algun di e puntonan algun di e consecuencian- bo bida priva ta cuminsa. Cu
cia. Eseynan tabata e reglanan comunidad na cada persona positivo cu ta bini dilanti. Ta an mas conoci cu ta wordo hopi profesion e ta asina. Pero
no skirbi cu e tribunan tabata adulto cua ta e norma y balor costa hopi tempo pero esey aplica. Den e sector priva ora nos ta referi na trabounan
atene nan mes na dje. No e cu ta valido. ta logico si nos ta papia di un tur herment ta wordo uza pa publico e liñanan ta hopi mas
poder di ehecucion, pa pro- cambio mental pa henter e esaki. Yega trabou na ora ta cerca di otro compara cu tra-
vee cuminda pa su tribu. P’esey ta importante pa dicidi poblacion. un di esakinan. Hopi dunado hadonan den sector priva. Bo
Tur eseynan ta reglanan no kendenan nos ta permiti pa di trabou ta laga tur e traha- ta traha mas tanto pa pueblo
skirbi cu e hendenan mester participa den nos bida. Cada Ariba tereno laboral tambe donan punch in ora nan yega y no pa ganashi. Ta asina cu
a atene nan mes na dje. Den persona ta laga su stempel norma y balor ta importante. trabou pa wak si nan ta yega funcionnan publico tin mas
e tempo di bijbel e balor- ariba bo yiu y den extension Hopi reglanan a wordo traha na ora na e luga di trabou y tanto di haber cu posicionnan
nan cu no tabata skirbi, mas ariba bo familia. Na mo- na cual un trahado mester ora di bay cas nan ta punch ehemplar cu ta bay hunto cu
y mas a wordo documenta. mento cu esaki ta un persona tene su mes na dje. Hasta lo out. Esaki tin influencia ariba bista di hende. Ora cu den
Nan a bira reglanan skirbi y di influencia negativo, ariba bo por perde bo trabou si bo nan salario y e posibilidad pa tempo priva e posicion aki ta
claramente consecuencia a cual tereno cu lo por ta, esaki no tene cuenta cu reglanan di nan desaroya den nan trabou. wordo asumi, esaki por tin
bin acerca ora cu e hende- lo instabilisa e norma y bal- cas cu bo mes a firma. Cada E punch in ta sosode mas y consecuencia pa e norma y
nan no cumpli cu esakinan. ornan di bo yiu, bo familia y seccion laboral y hasta cada mas digital, y cu print di dede balornan cu nos comunidad
E reglanan aki a bira mas cu futuro familia. Manera e di- doño di trabou tin su pro- of scanner di cara. E balornan kier tene na halto. Pero unda
sugestionnan, nan a bira hopi cho ta bisa: ït takes a village pio cultura di trabou cu e pa yega trabou na ora a bira exactamente e barera aki ta
mas, nan a bira normanan. to raise a child”.Na momento kier cuida. Tene salario aden, mas un norma, mirando cu el situa ? Kico ta e reglanan
No tin mag di horta for di un cu e hoben ta wak un adulto y wordo kita di trabou tempo- a wordo digitalisa e reglanan skirbi y no skirbi ?
otro. Si bo haci esey toch, e no por mira cla con su pensa- ralmente cu of sin pago, ad- pa tur trahado ta igual. Hopi