Page 11 - Кыргызстан тарыхы 11 - кл
P. 11
М л Ш и и а М - А
дан - Тыныбек ж. б. өз алдынча бийлик жүргүзүп турушкан. менен эл ичинде чон кадыр-баркка жеткен өз
Кыргызстандын түндүк чөлкөмдөрү саясий жактан өз алдынча заманынын мыкты адамдарынан болгон. Рос-
болгону менен географиялык шарттарга ылайык кандайдыр бир сия империясына кайрылып ымала кылуу гана
денгээлде таластыктар Ташкен менен Сыр-Дарыянын төмөнкү элинин өз алдынчалыгын сактаарына ишен-
агымындагы бектердин, чүйлүктөр Орто Жүз казактарынын, ген Атаке баатыр өзүнө караштуу кыргыздар-
Ысык-Көл, Нарын Чыгыш Түркстандын бийликтеринин тааси- дын атынан Россиянын борбору Санкт-Петер-
ринде туруп, андагы саясий окуяларга катышып келишкен. бургга элчи жиберүү жөнүндө ойго келген. Бул
Ошол эле учурда түндүк, түштүк кыргыз уруулары да бири- оюн ортого салуу үчүн Атаке баатыр кыргыз
бирине тартылып, этносаясий, салт-санаа, руханий жактардан элинин оң канатынын курултайын чакырган.
тыгыз байланышта болуп турган. Курултайга өзүнүн кеңешчилеринин жана жи-
Кыргызстандын түштүгү Кокон хандыгы- гиттеринин коштоосунда саяк уруусунан Ка-
нын курамында турганы менен ал жактагы дай бий, кушчу уруусунан Ивада бий, бозту-
кыргыз уруулары өз алдынчалыгын сактоону мак уруусунан Ташыбек бий, желден кесек- Атаке баатыр.
башкы максат катары эсептеген. Кыргыз тер (бугу) уруусунан Шапак бий, солто уруусунан Бирназар бий,
урууларынын башчылары жалпысынан Кокон кытай уруусунан Муса бий, саруу уруусунан Сары баатыр ж. б.
ханына баш ийгени менен өзүнө тийиштүү келишкен. Бийлерден башка курултайга эл кадырлаган аксакал-
уруулардын бардык маселелерин өзү чечкен. дар катышкан. Атаке баатырга ал учурда Чүй өрөөнүндө, Ысык-
Мисалы, Эки-Суу аралыгын жердеген жеди- Көлдө, Кочкордо, Жумгалда, Нарында, Ат-Башыда, Тогуз-Торо-
гер уруусунун башчылары Кулчыгач, Кочкор, до, Кетмен-Төбөдө ж. б. жерлерде Жашаган калктардын баары баш
Нарбото манап, анын уулу Кангайты бий ийген.
ХУН1-Х1Х кк. өз алдынча эл бийлеп, ошол Курултайдын бардык катышуучулары кыргыз элчилерин
эле учурда Кокон хандыгын башкарууга да Россиянын борбору Санкт-Петербургга жиберүү жөнүндөгү Ата-
жигердүү катышып тургандыгы жөнүндө та- ке баатырдын чечимин бир добуштан жактырышкан.
рыхый маалыматтар бар. Алсак, Кангайты бий Эки-Суу аралыгында Россияга бара турган биринчи элчи-
элүү жылча бийлик жүргүзүп, кыргыз элйн Кокон хандыгынан, ки- ликке Абдрахман Кучаков жана Шерга-
йин Россия империясынын адилетсиз зомбулуктарынан коргогон. зы тандалган. Абдрахман чыныгы так аты
Саясий бытырандылыкта жашаган кыргыз уруулары XVIII к. Карыганбай болуп, аксылык кыргыз Ал-
аягында тышкы саясатта бирдиктүү багыт менен аракеттенүүгө кучак Буйнаковдун үй-бүлөсүндө 1739-ж.
мүмкүнчүлүгү жок элелТүндүк кыргыз урууларынын өз ара ке- туулган. XVIII к. биринчи жарымында На-
лишпес мамилелеринен улам аларга тышкы душмандар такай манган чөлкөмүндө жашаган кыргыздар-
коркунуч туудуруп турган. Алсак, 1758-1760-жж. Цинь империя- дан чыккан, алардын 200дөй кишиден тур-
сы ойроттордун мамлекетин талкалагандан кийин келген кытай ган тобу 1756-1758-жж. Цинь империя-
баскынчыларынын кыргыз урууларына үстөмдүгүн орнотууга ба- сы Ж уңгарияны талкалаганда качкан ой-
гытталган аракеттери, казак султандарынын түндүк кыргыз уруу- роттор менен кошо Сибирге келип, орус
ларына болгон чабуулдары (1760-ж.), Аблай хандын жортуулу букаралыгын кабыл алган. Кийинчерээк
(1770-жж.) ж. б. окуялар буга далил. XVIII к. аягынан баштап алар Астрахань губерниясында жаш ап Абдрахман Кучаков.
Түндүк кыргыздарга Кокон хандыгы да кысым көрсөтө баштаган. турган. А. Кучаков 1770-жж. өзүнө караштуу кыргыздар менен
Мындай кырдаал кээ бир кыргыз бийлерин Россия импе- мурунку мекени Аксыга кайтып келип, анан 1880-жж. сары
риясына кайрылууга түрткөн. Алар Россия менен мамиле түзүп, багыш бийи Атаке баатырга кызмат кылып, Чүйдө, Кеминде
анын колдоосуна ээ болуу менен гана өздөрүнүн бийликтерин, жашап калган.
саясий өз алдынчалыктарын сактап калууга болот дешкен. Ошондуктан Атаке баатырдан биринчи кыргыз элчилиги-
Россия менен саясий байланыш түзүү аракетин адегенде Чүй нин башына Россияда жашап, тил билген, бир топ жерди кы-
боорунда жашаган сары багыш уруусунун бийи Атаке баатыр дырып, ошол элдин жана жердин шартын жакш ы түшүнгөн
www.trk.kg
жасаган. Атаке баатыр көптү билген, өтө кыраакы, акылмандыгы Абдрахманды коюусу бекеринен эмес эле. Элчиликке барган
1 1
