Page 145 - Кыргызстан тарыхы 11 - кл
P. 145
тын түшүмдүүлүгүн арттыруу, мал чарбачылыгын көтөрүү үчүн Бул жылдары өндүрүштөгү ийгиликте-
мелдештин кучагы кенири жайылтылган. Бул мелдеште кай- ри үчүн Кыргызстандын 47 айыл чарба ус-
ратман эмгектин үлгүлөрү көрсөтүлгөн. Мисалы, СССР Жогорку таттарына Социалисттик Эмгектин Бааты-
Советинин депутаты, Социалисттик Эмгектин Баатыры Зуу- ры деген наам ыйгарылган. 517 айыл эм-
ракан Кайназарованын кызылча өстүрүүчү звеносу мамлекетке, гекчилери СССРдин орден жана медалдары
кызылчанын ар гектарынан 507 ц түшүм өткөргөн. 1946-ж. эле менен сыйланышкан.
айылдык 64 район малдын башын көбөйтүүгө жетишкен. На- Бирок республиканын айыл чарба өндү-
тыйжада республика мал чарбасы боюнча мамлекеттик планды рүшүндө дыйканчылык боюнча беш жылдык-
аткарган. Пландан ашык өткөрүлгөн продукция үчүн кошумча тын айрым тапшырмалары аткарылбай калган.
акы төлөө тартибинин киргизилиши эмгектин өндүрүмдүүлүгүнүн 1950-ж. 1940-ж. салыштырмалуу эгиндин дүн
жогорулашына чоң өбөлгө болгон. 1946-ж. мал чарбасынын 6,5 жыйымы — 36,4 процентке, күрүч — 80, кант о Атабекова
миң устаты эмгегине кошумча акы алышкан. Ушул жылы рес- кызылчасы - 7 процентке аз жыйналган.
публикада малдын бардык түрлөрүн асылдандыруу боюнча жаңы Төртүнчү беш жылдыктын аягында 1928-ж. салыштырма-
асыл тукум станциялары иштей баштаган. луу дан өсүмдүктөрүнүн түшүмдүүлүгү 46,5 процентке төмөн бол-
Айыл чарбасын көтөрүү боюнча жүргүзүлгөн иштердин на- гон. Ири мүйүздүү мал - 8, кой, эчки - 7 процентке аздык
тыйжасында 1950-ж. Кыргызстандын эл чарбасынын бул тарма- кылган. Демек, 1950-ж. чейин республиканын айыл чарбасы
гы көпчүлүк көрсөткүчтөрү боюнча 1940-ж. деңгээлине жеткен. согушка чейинки деңгээлге жеткен эмес.
Айдоо аянттары калыбына келтирилген. Айрым көрсөткүчтөр
боюнча бир аз өсүш да байкалган. Алсак, 1950-ж. 1940-ж. са- Калктын Бүлүнгөн чарбаны калыбына кёлтирүүдөгү
лыштырмалуу тракторлор - 0,6 процентке, комбайндар - 1,4, материалдык экономикадагы алдыга жылыштар калктын ма-
уйлар - 18, кой, эчки - 80, жылкы - 21,6 процентке көбөйгөн. деңгээли териалдык абалынын, маданий турмушунун жо-
горулашы менен коштолгон.
1950-ж. 1945-ж. салыштырганда эгиндин түшүмдүүлүгү 25
Төртүнчү беш жылдыктын жылдарында акча реформасынын
процентке, пахта үч эсеге, кант кызылчасы 2
эсеге жогорулаган. Айыл эмгекчилеринин жүргүзүлүшү, мамлекеттик жана кооперациялык сооданын эр-
күжүрмөн эмгегинин натыйжасында бул мез- киндиги, 1947-ж. аягында карточка системасынын жоюлушу
гилде эгин өндүрүү 33 процентке, пахта - калктын турмуш деңгээлинин онолушуна өбөлгө болгон. Согуш
4,5эсеге, кант кызылчасы 2 эсеге көбөйгөн. мезгилинде баалардын жалпы деңгээли үч эседен көбүрөөк жого-
Ош областынын Араван районунун «Комму- рулаган. Ушуга байланыштуу 1946-1950-жж. элге кеңири ке-
ректелүүчү товарлардын баасы үч жолу арзандатылган.
низм » колхозунун звеньевою Алля (Алла) Ана-
Пенсионерлерге, эмгектин ардагерлерине, көп балалуу жана
ров 1948-ж. 6 га жердин гектарынан 109 ц,
жалгыз бой энелерге материалдык жардамдар берилген. Турак
1949-ж. 88 ц, ал эми 1950-ж. 10 гектар жер-
дин ар гектарынан 74,5 ц түшүм алган. Бул жайларды курууга, шаарлар менен кыштактарды көрктөндүрүү
иштерине көнүл бурулган.
үчүн ал эки жолу (1948 жана 1951-жж.) Социа-
листтик Эмгектин Баатыры болгон. Сокулук 1950-ж. эмгекчилердин социалдык-маданий муктаждыкта-
районунун Калинин атындагы колхозунун зве- рын канааттандырууга республиканын бюджетинин 53 проценти
жумшалган. Натыйжада калктын реалдуу кирешелери өскөн.
ньевою Зууракан Кайназарова 1947-ж. 15 га
Беш жылда өнөр жайда эмгектенген жумушчулардын орточо
жердин гектарынан 971 ц кант кызылчасын өстүргөн. 1952-ж.
айлыгы 62 процентке өскөн. Колхозчулардын акчалай киреше-
болсо 25 га жерден 1000—1100 ц түшүм чогулткан. Эмгеги үчүн
ага 1947-ж. Социалисттик Эмгектин Баатыры наамы ыйгарыл- лери 2,6 эсеге жогорулаган. Кыргызстандагы 1135 колхоздун
ган. 177си 3 млн сомдон 5 млн сомго чейин киреше алган. Респуб-
ликанын колхозчулары планды ашыгы менен аткаргандыгы үчүн
Айыл чарба өндүрүшүн уюштурууда, пахтачылыктын түшүмүн
16 млн сом кошумча эмгек акы алышкан. Мындан тышкары
көтөрүүдө Өлмаскан Атабекова өзгөчө кайратмандыкты көр-
аларга эгин, мал натуралай бөлүнүп берилген. Бирок айыл чарба
гөзгөн. Бул эмгеги үчүн ал 1957-ж. Социалисттик Эмгектин
Баатыры наамына татыктуу болгон. продукциялары өтө төмөн баалангандыктан, колхозчулардын
www.trk.kg 10 - БК
144 145
