Page 122 - 10_niigem_sudlal_Neat

БҮЛЭГ
6 ОЛОН УЛСЫН ХАРИЛЦАА

Улс оролцогчийг Äå-факто, Äå-юрå хоёр хэлбэрээр хүлээн çөвøөөрдөг. Äå-факто гэдэг
нь латин үг бөгөөд “бараг хууль ёсны” гэсэн утгатай. Олон улсын эрх çүйн ойлголтоор
тухайн улсыг бүрэн бус хүлээн çөвøөөрсөн хэлбэр юм. Энэ хүлээн çөвøөөрөл нь
тухайн улсад бүрэн итгэл хүлээлгэхгүй байгаагийн илрэл бөгөөд цааøид бүрэн
хэмжээнд хүлээн çөвøөөрөхийн эхлэл байж болно. Тухайлбал, Ìонгол Улс бүрэн эрхт
улсын хувьд олон улсын эрх çүйн хүрээнд дå факто улс байх статусыг 1961 он хүртэл
эдэлж байв. Äå-юрå гэдэг нь латинаар хууль ёсны гэсэн утгатай бөгөөд олон улсын
эрх çүйн ойлголтоор тухайн улсыг бүрэн хүлээн çөвøөөрөх хэлбэр юм. 1961 онд ÍҮБ-
ын гиøүүнээр элссэн нь манай улс олон улсын хэмжээнд бүрэн хүлээн çөвøөөрөгдсөн
бүрэн эрхт улс болж олон улсын харилцааны үндсэн оролцогч болсон юм.

Улс орон бѷр аюулгѷй байдлаа хангах чадвар, боломжоороо харилцан адилгѷй
байдаг. Олон улсын харилцааны улс оролцогчдыг дотор нь их гѷрэн, дунд улс,
буурай хѵгжилтэй бага улс хэмээн ангилдаг.
Бѷдѷѷвч 6.2.
Олон улсын харилцааны
“улс” оролцогч

Èх гүрэн: Äунд улс: Бага улс:

Өөрийн ойрын
Өөрийн аюулгүй хүрээлэлдээ ялангуяа Олон улсын харилцаанд
байдлыг төдийгүй хөрø, хөрø улсууд, бүс нутагтаа нөлөө багатай ч өөрийн
холбоотон улсууд, бүс тусгаар тогтнол, гаçар
баттай нөлөөлдөг,
нутгийн аюулгүй байдлыг нутгийн бүрэн бүтэн
хангах хүчин чадалтай голчлон тогтвортой эдийн байдлыг хангах арга
çасгийн хөгжилтэй улсууд
байдаг. хэрэгсэлтэй байдаг.
байдаг.
Эх сурвалж: Г.Баасанхѷѷ ба бусад., 2016.75-77 дахь тал

Бага улсууд нь хѵгжиж байгаа болон буурай эдийн засгийн хѵгжилтэй,
тѷѷхий эд, гадаадын хѵрѵнгѵ оруулалт, зээл тусламжаас эдийн засаг нь
ихээхэн хамааралтай, олон улсын харилцаанд эзлэх улс тѵрийн жин нѵлѵѵ
багатай, ѵѵрийгѵѵ хамгаалах хангалтай цэрэг-зэвсэгт хѷчингѷй байдаг. Гэвч
бага улсууд нь ѷл анзаарагдах мэт боловч олон улсын харилцааны хамгийн
чухал оролцогчид юм. Ѵѵрѵѵр хэлбэл, бага улсууд нь хэдийгээр ѵѵрийн гадаад
бодлогын хѷчин чадал бага ч дэлхийн улсуудын 2/3 энэ ангилалд багтдаг.
Эдгээр бага улсуудгѷйгээр олон улсын харилцаа ѵрнѵхгѷй. Даяаршлын ѷед
бага улсуудын дэлхийн хамтын нийгэмлэг дэх байр суурь, ѷѷрэг, ач холбогдол
ѵсѵн нэмэгдэж байгааг НѶБ-ын зѷгээс цохон тэмдэглэсэн байдаг. Монгол улс
нь сонгодог бага улс бѵгѵѵд Орос, Хятад гэсэн хоѐр их гѷрний дунд оршдог,
далайд гарцгѷй, эх газрын байршилтай, тѷѷхий эд, ѵргѵн хэрэглээний бараа
бѷтээгдэхѷѷн нь хоѐр хѵршѵѵсѵѵ ихээхэн хамааралтай, дэд бѷтэц хѵгжѵѵгѷй,
хѷн ам цѵѵн, улс тѵрийн тогтвортой байдал бѷрэн хангагдаагѷй, эдийн засаг
нь гадаадын хѵрѵнгѵ оруулалтаас ихээхэн хамааралтай зэрэг шалгууруудаар
тухайн ангилалд багтдаг.

122